درس چهارم

درس چهارم
العِبرَةُ : درس عبرت

كلمه ها و تركيب هاي تازه :
الْاجيال : جمع جيل ، نسل
اتْبَعَدَ : دور شد
ابتلَعَ : بلعيد
خلّصَ : رهايي بخشيد
الاليم : دردناك
الذّهب : طلا
الاليم : دردناك
النجدة : كمك
أنْفَقَ : انفاق كرد
الْمَملوءَة : پر، سرشار
لا يُنفقونها : آن را انفاق نمي كنند
المتفضّلُ :‌كرم ، بخشنده
تضرّعَ : التماس كرد
الْمُستَسْلِمُ : مطيع ، فرمان بردار
الحافظ: نگهدارنده
المَغتصبة : غصب شده
دلّ –ُ : راهنمايي كرد
زَهَق َ : نابود شد
فرَجَ في زينتة : با جلال و شكوه بيرون آمد
السائر :‌سيركننده ، حركت كننده
الصّانع :‌سازنده
عاقب : مجازات كرد
ليْتَ : كاش
المعاصي : جمع معصيه ، گناه
معتذراً : عذرخواهانه
يكْتُرونَ الذّهب و الفّضة : طلا و نقره جمع مي كنند

قواعد درس چهارم
اسم ها به دو گروه تقسيم مي شوند:

1. مشتق
2. جامد
1 – مشتق اسمي است كه از كلمه ديگري گرفته شود مانند : كاتب ، مكتوب، مكتب و مكتبة كه از كَتَبَ گرفته شده اند.
2 – جامد اسمي است كه از كلمه ديگري گرفته نمي شود . مانند :‌قلم ، دفتر ، طلا ، سقف

انواع اسامي مشتق :

1. اسم فاعل
2. اسم مفعول
3. اسم زمان
4. اسم مكان
5 – صفت مشبهه
6 – اسم مبالغه
7- اسم تفضيل

1 – اسم فاعل برانجام دهنده يا دارنده حالتي بودن دلالت مي كند و معادل آن در فارسي معمولاً صفت فاعلي يا اسم فاعل است.
اسم فاعل از ثلاثي مجرد بر وزن فاعل ساخته مي شود
مانند نَصَرَ --> ناصر
كَتَبَ --> كاتِب
اسم فاعل از فعل هاي مزيد به شكل زير ساخته مي شود.
مُب+ مضارع بدون ي + كسره ما قبل آخر مانند :
يُرشِدُ --> مُرشدِ
يَتَحوّلُ --> متحوّل
يَنْسجِمُ --> مُنسَجِمْ
يَسْتَخْدِمُ --> مُستَخْدِمْ
1 – اسم فاعل برانجام دهنده يا دارنده حالتي بودن دلالت مي كند و معادل آن در فارسي معمولاً صفت فاعلي يا اسم فاعل است.
اسم فاعل از ثلاثي مجرد بر وزن فاعل ساخته مي شود
مانند نَصَرَ --> ناصر
كَتَبَ --> كاتِب
اسم فاعل از فعل هاي مزيد به شكل زير ساخته مي شود.
مُب+ مضارع بدون ي + كسره ما قبل آخر مانند :
يُرشِدُ --> مُرشدِ
يَتَحوّلُ --> متحوّل
يَنْسجِمُ --> مُنسَجِمْ
يَسْتَخْدِمُ --> مُستَخْدِمْ

تمرينات درس چهارم
1 – عين الجواب الصحيح : جواب صحيح را تعيين كنيد

1. أَمر قارون َ بدفْعٍ دينارٍ لاولئكَ الرّجال لب..... قارون فرمان داد به آن مردان دينار بدهند براي ............
الف) تحقيرهم
ج) تخويفهم
ب) مُساعدتهم
د) بشيرهم

2 . قارون ..... عند نزولُ النداب .
قارون .......موقع نزول عذاب
الف – ساعد الفقراء
ب- قصدالرّجوع عن كُفره
ج – ما قصد مساعدة الفقراء
د – اَنْفقَ اَموالَهُ

2 – اين دو نفر ( شكل 43 كتاب درسي) در كارگاه خود از تابلوي افعالف تعدادي اسم فاعل و اسم مفعول ساخته اند . آيا مي توانيد پيش بيني كنيد كه تابلوهاي بعدي چگونه خواهد بود و به تابلوهاي ساخته شده ، قبلاً چگونه بوده اند؟ فراموش نكنيد كه معني آن را بنويسيد.

3- ترجم العبارت ثمّ عيّن اسم الفاعل و اسم المفعول : عبارت هاي زير را ترجمه كن و اسم فاعل و اسم مفعول آن را بنويس.
ترجمه متن به عهده دانش آموز : متن تمرين در ص 43 كتاب

اسم فاعل:مجرد:حافظ، طالب، شاكر
اسم فاعل:مزيد:متعذر، متفضّل، منْصِف، مُستسْلِم
اسم مفعول:مجرد:مملوءَة ، محرومين، مظلومون
اسم مفعول:مزيد:مَغْصَبة ، مُسْتَضعفون

كارگاه ترجمه درس چهارم

1- غلط هاي موجود در ترجمه هاي فارسي را تصحيح كنيد

1 - (قَدْ أفْلَحَ المؤمنونَ ........الذّين هُمْ عن اللّغو مُعرضونَ)
مؤمنان محققاً رستگار شدند
كساني كه از بيهوده دور شده اند (روي گردانند)

2 – مشاورة المشْفق الجاهل خطرًٌ
مشورت كننده ي دلسوز نادان شده خطرناك است.
مشورت كردن با دلسوزان نادان خطرناك است

3 – المُسْتضعفون هم وارثون الارضَ
ضعيف كنندگان همان وارثان زمين هستند
كساني كه ضعيف نگاه داشته شده اند، همان وارثان زمين هستند

پرتوهاي قرآني :
1 – هر يك از كلمات زير را با توجه به معني آيات، در جاي خالي مناسب قرار دهيد: الْمُرسلين ، المكذّبين ، مُبشّرين ، مُنذرين

1. فَبَعَثَ اللهُ النّبين مُبشّرين و مُنذرين (بقره 213)
خداوند پيامبران را بشارت دهنده و بيم دهنده مبعوث كرد

2. فسيرو في الارض فانظروا كيف كان عاقبة المُكذّبين
بنابراين در زمين حركت كنيد و بنگريد عاقبت تكذيب كنندگان چگونه بوده است؟

ب – دوآيه زير را بخوانيد و به سؤالات پاسخ دهيد
يا ايّها النّبيُّ انّا ارسَلْناكَ شاهداً و مبشراً و نذيراً .(احزاب 45)
اي پيامبر ما تو را شاهد و بشارت دهنده و بيم دهنده فرستاديم

و ما نُرلسلُ المرسلينَ الاّ مُبشّرين و مُنذرين (كهف / 56)
و پيامبران را جز بشارت دهنده و بيم دهده نمي فرستيم

سؤال :

1- تفاوت ميان « شاهداً‌، مبشراً » از لحاظ اشتقاق چيست؟
شاهداً اسم فاعل است و از ثلاثي مجرد ساخته شده است لذا مبشّراً اسم فاعل است و از ثلاثي مزيد ساخته شده است.

2 – شباهت « مرسلينَ و مُنذرين » از چه جهتي است ؟
هر دو از ثلاثي مزيد ساخته شده است.

سوال هاي كنكوري درس چهارم

1 – ترجمه كدام گزينه صحيح نيست؟الف) اللهم خلقنا من شرّ هذا الطاغوت : خدايا مرا از شر اين سركش نجات بده
ب) هذه عاقبة المكذّبين . اين سرانجام تكذيب كنندگان است
ج) اللهُ غافِرُ كلّ ذنبٍ . خدا آمرزنده هر گناهي است
د) تفرّعْتُ الي ربّي معتذراً . با التماس به پروردگارم عرض كردم

2 – ترجمه كدام گزينه صحيح نيست؟الف) ايْتلع : بلعيد
ب) الاجيال : نسل ها
ج) الحافظ : نگهدارنده
د) الصانع : مصنوعي

3 – ترجمه كدام گزينه صحيح نيست؟الف) الاليم : دردناك
ب) كنَزَ : گمان كرد
ج) الدليل : راهنما
د) صاحب الجلالة : اعلي حضرت

4 – كدام گزينه مشتق است ؟الف) دفتر
ب) قلم
ج) كاتب
د) لوْح

5 – اسم فاعل از ثلاثي مجرد چگونه ساخته مي شود؟الف) بر وزن فاعل
ب) با آوردن (مُُ) بر سر مضارع ج) بر وزن مفعول
د) با مكسور كردن حرف ما قبل آخر مضارع

6 – اسم مفعول از ثلاثي مجرد چگونه ساخته مي شود؟الف) بر وزن مفعول
ب) با برداشتن (ي) از ابتداي فعل مضارع
ج) بر وزن فاعل
د) با آوردن مُب بر سر مضارع

7 – كدام گزينه از روش هاي ساخت اسم فاعل از ثلاثي مزيد نيست؟الف) از فعل مضارع ساخته مي شود
ب) به جاي حرف مضارع ميم مفهوم (مُ) مي آيد
ج) حرف ما قبل آخر مكسور مي شود
د) از فعل ماضي ساخته مي شود

8- كدام گزينه از روش هاي ساخت اسم مفعول از ثلاثي مزيد نيست؟الف)‌از فعل مضارع ساخته مي شود
ج) حرف ما قبل آخر مفتوح مي شود
د) به جاي حرف مضارع به مفهوم (مُ) مي آيد
9- كدام گزينه اسم فاعل نيست؟الف)‌عالَمينَ
ب) طالبينَ
ج) حافظون
د) ناظِران

10 – كدام گزينه اسم مفعول نيست؟الف) مملوء
ب) مملوءة
ج) ظالم
د) مظلوم

11 – كدام گزينه اسم فاعل نيست؟الف) مُتفضَّل
ب) مُغْتصبه
ج) مُضفين
د) مُشاهِدون

12- كدام گزينه اسم مفعول نيست؟الف) مستضعفون
ب) مُنسجم
ج) مخاطبين
د) محكمات

13 – كدام گزينه جمله (فانظروا كيف كان عاقبة .....) را كامل كنيد؟الف)شاهداً
ب) نذيراً
ج) المكذّبين
َ د) سيروا

14 – كدام گزينه در مورد (شاهد – مُشاهد) صحيح نيست؟
ذ الف) هر دو اسم فاعل هستند
ب) هر دو از يك ماده (ريشه) هستند
ج) شاهد از ثلاثي مجرد ساخته شده است و مشاهد از ثلاثي مزيد
د) شاهد اسم فاعل است و مشاهد اسم مفعول

15 – كدام گزينه جامد است؟الف) قاتِل
ب) مَشْمول
ج) مُشْرك
د) عالَم