براي يک طراحي دقيق ،سايه ونور مدل را با دقت ببينيد

مبحث سايه روشن در طراحي اهميت فراواني دارد و نيازمند تمرين و مشاهده مداوم و دقيق در همه اشياي پيرامون ماست. پارچه اي سفيد انتخاب کرده و با يک پونز به ديوار نصب کنيد. طرح کم رنگي از آن پياده کرده سپس بدون آنکه به تکميل آن بپردازيد، مدل را به دقت بررسي نماييد. قسمت هايي را که سايه افتاده پيدا کنيد و با يکديگر مقايسه نماييد. سپس با استفاده از تيرگي مداد، اين قسمت ها را، در طرحي که ترسيم کرده ايد به طور کامل و يکدست سياه کنيد. در اين حالت، طرح شما دو رنگ سفيد مطلق و سياه مطلق خواهد داشت. در مدل شما سايه هايي متنوع ديده مي شود و شما بايد تصميم بگيريد که کداميک را در گروه سفيد و کدام را در گروه سياه قرار دهيد. اين شيوه تقسيم بندي سايه هاي مدل به دو گروه سفيد و سياه را طراحي «ليت» مي گويند. مشاهده دقيق سايه و نور و تعيين مرزبندي بين نقاط تيره و روشن، نقطه آغاز تفاوت ديدگاه يک طراح و يک فرد عادي است. شما حتي در ساعات مختلف و در حين انجام کارهاي روزمره نيز بايد به بررسي وضعيت نور و سايه در اشيا» اطراف خود بپردازيد و از اين راه حافظه و ديدگاه خود را وسعت ببخشيد.
استفاده از مداد براي سايه روشن
براي ايجاد سايه روشن بايستي حتما تسلط و مهارت لازم را براي کنترل وسيله طراحي داشته باشيد. وسيله کار شما هر چه باشد با کمي تمرين اوليه مي توانيد شناخت لازم جهت شروع کار را به دست آوريد. يکي از شيوه هاي تسلط بر مداد براي سايه روشن، استفاده از کادر يا محدوده است. تعدادي کادر در اندازه هاي مختلف بکشيد (اندازه ها از 4 سانتي متر بيشتر نباشد) با پهناي نوک مداد، سطح يکي از کادرها را به طور يکدست و کامل رنگ آميزي کنيد و دقت کنيد که هيچ فاصله يا خلل و فرجي در سطح آن به وجود نيايد. در کادر ديگر، فشار دستتان بر مداد را بسيار کم و حساس کرده و خاکستري ملايم و کم رنگي به وجود آوريد. هر قدر به طرف پايين کار مي آييد بر فشار مداد بيفزاييد اما سطح خاکستري همچنان منظم باشد. در کادر ديگر مشابه همين تمرين را انجام دهيد. با اين تفاوت که خاکستري روشن را از گوشه بالاي سمت چپ شروع کنيد، حرکت دستتان مورب باشد و باز هم تاکيد مي کنيم که هيچ فاصله و بي نظمي در تکرار و ترسيم نباشد. پهناي نوک مداد در اين مورد به شما بيشتر کمک مي کند. حرکت دستتان در کادر سوم حالتي منحني خواهد داشت. همين حرکت را به طور وارونه در کادر بعد تکرار کنيد و همچنان سعي کنيد که تيرگي و روشني متغيري در سطح کار حاکم باشد. در پنجمين کادر، حالتي گرد و مدور در حرکت مداد ايجاد نماييد. حرکت دستتان در اين مرحله فرمي شبيه خط هاي فرفري بسيار بسته و در هم ترسيم مي کند. خطوط در اينجا نه در کنار هم، بلکه بر روي هم تکرار مي شوند بدون اينکه هيچ قسمتي سفيد يا خالي به نظر برسد. چنانچه اين تمرين با دقت و حوصله انجام گيرد، سايه بسيار لطيف و حساسي به وجود مي آيد که در بسياري از موارد کاربرد و استفاده دارد. فشار نوک مداد بر سطح کاغذ بسيار نرم و آرام است. به عنوان تمرين هم از نوک مداد و هم از پهناي آن استفاده نماييد. مدلي ساده بارنگ روشن و سطوح صاف و يک دست انتخاب کنيد. (مثل تخم مرغ، سيب، توپ سفيد و...) مدل را برسطح سفيد در حالتي قرار دهيد که نور و سايه هر دو بر روي آن قابل مشاهده باشد. ابتدا طرح را کم رنگ بر روي کاغذ بکشيد. بهتر است اندازه طرح، کمي کوچک تر از سوژه اصلي باشد. سپس با سايش مداد بر روي کاغذ سطح خاکستري يک دست و کم رنگي به وجود آوريد. اين سطح خاکستري به تدريج بايد در قسمت هاي روشنتر محو شود. با مشاهده دقيق مدل، دوباره سطح خاکستري تيره تري را در قسمت هايي که سايه هايي نسبتا تيره دارند ايجاد نماييد. باز هم با کم کردن تدريجي اثر مداد، خاکستري اين مرحله را در خاکستري مرحله قبل حل کنيد. از آنجا که در ابتدا گفتيم سوژه اي با رنگ روشن انتخاب کنيد، ممکن است کار شما در اين مرحله به پايان برسد. درغير اين صورت خاکستري هاي تيره تر را مرحله به مرحله به طرح اضافه کنيد تا تصوير تکميل شود.
نکته: از تيره کردن بيش از حد تصوير، به خصوص در مراحل اوليه کار، خودداري کنيد. هيچ گاه از درجه «سياه مطلق» مداد طراحي استفاده نکنيد. رنگ سياه، طرح را از بين مي برد. به هنگام سايه زدن، از گوشه بالاي سمت چپ تصوير آغاز کرده و به تدريج در گوشه پايين سمت راست، طرح را به پايان برسانيد. براي جلوگيري از لکه هاي کثيف، ساييدگي و محو شدن اثر مداد، هميشه تکه اي کاغذ سفيد زير دست خود بگذاريد. مراقب آن باشيد که بين درجات خاکستري «مرز مشخص و بريدگي» به وجود نيايد و خاکستري ها به تدريج در هم حل شوند.
سايه روشن، جنسيت يا بافت اشيا»
جنس يا بافت اشياي متفاوت، گاهي باعث تفاوت فراواني در نحوه ترسيم سايه روشن مي شود. مثلا وقتي مي خواهيد جنسيت فلز را در کنار تکه اي آجر يا چوب نشان دهيد، بايد مراقب باشيد که هيچ کدام شبيه يکديگر نشوند. جنسيت فلز، انعکاس هاي فراواني از نور، سايه و رنگ اشياي اطراف را به خود مي گيرد و در نتيجه داراي تنوع خاکستري فراواني مي شود و رنگ و نور با شدت و تضاد در آن مشاهده مي گردد. اما اشيايي که فرضا از چوب ساخته شده اند، از اشياي اطراف خود تاثير چنداني نمي گيرند و نور و سايه خفه اي بر آنها حاکم مي شود.
توجه: وقتي سوژه شما جنسيت شيشه اي يا فلزي دارد، بايد انعکاس هاي براق آن را هم در نظر داشته باشيد. در اين مواقع از دو شيوه مي توانيد استفاده کنيد. يکي آنکه ابتدا قسمت هاي براق و بسيار روشن را در نظر داشته و جاي آن را خالي بگذاريد و سايه هاي اطراف آن نقاط را با خاکستري هاي بسيار روشن و ملايم بپوشانيد. روش دوم آن که سراسر طرح را همان گونه که هست سايه بزنيد. سپس با گوشه تميز پاک کن، نقاطي را که لازم است پاک کرده و بدين وسيله نور و برق هاي مورد نظر را در طرح به وجود آوريد. در اين روش بايد مراقب باشيد که پاک کن لکه هاي کثيف و تيره در قسمت هاي ديگر به وجود نياورد. در ايجاد نور به وسيله پاک کن زياده روي نکنيد. جهت و مسير حرکت نور در همان جهتي باشد که در مدل مشاهده مي کنيد (افقي، عمودي، منحني). چنانچه قصد ايجاد نورهاي متعدد در مدل را داريد (مثل انعکاس نور و برق در ظرفي شيشه اي) به ضربه هاي پاک کن و اندازه و حرکت هر تکه نور تنوع دهيد تا يکنواخت نشوند. پس از اتمام کار، مجددا طرح را با مدل مطابقت دهيد تا اگر لازم باشد حجم نورها را کمتر کرده يا در کنار آنها تيرگي هاي شديد تري به وجود آوريد.
سايه روشن، ارزش خطي
وقتي مشغول ترسيم سايه ها هستيد، طرح شما بايد حتما کم رنگ باشد. اگر طرح را با خطوط پر رنگ ترسيم کنيد، در حالي که به سايه اي کم رنگ احتياج است، نوعي عدم هماهنگي ميان سايه و طرح به وجود مي آيد. ليکن وقتي طرح را کم رنگ ترسيم کرديد، پس از اتمام سايه روشن بايد مرحله ارزش خطي را در طراحي انجام دهيد. يعني در قسمت هاي سايه خطوط تيره اي «هماهنگ و هم خانواده با سايه همان قسمت» ترسيم کنيد. اين کار در مرحله پاياني صورت مي گيرد و نوعي استحکام به طرح مي بخشد. باز هم بر اين مساله تاکيد مي شود که ارزش خطي، تيره تر از رنگ سايه روشن نباشد.
تفکيک سايه روشن
از احجام ساده يکي را انتخاب کرده و طرحي ساده ترسيم کنيد. سايه هايي که بر روي مدل مشاهده مي کنيد از روشن ترين تا تيره ترين درجه آن را به صورت تفکيک شده و قابل تشخيص از هم ترسيم کنيد. دقت کنيد که خاکستري هاي مختلف به وسيله خط از هم جدا نشوند.

براي يک طراحي دقيق ،سايه ونور مدل را با دقت ببينيد

مطالب مشابه :

دین و هنر

آموزش هنر در مدارس

اقلام ستّه (شش قلم) شامل

آموزش کاریکاتور

براي يک طراحي دقيق ،سايه ونور مدل را با دقت ببينيد

نقاشی طبیعت بیجان

چهره شناسی