علل افت تحصیلی ریاضی دوره ابتدایی وپیشگیری ازآن-قسمت ششم

علل افت تحصیلی ریاضی دوره ابتدایی وپیشگیری ازآن-قسمت ششم

مهمترين عوامل فردي كه در پيشرفت تحصيلي ( افت تحصيلي) درس رياضيات دوره ابتدايي نقش دارند عبارتنداز :

1- داشتن هدف 2- عزت نفس 3- انگيزه 4- اضطراب 5- روش مطالعه 6- هوش
7- توجه 8- برنامه ريزي 9- جنسيت 10 - عوامل بدني 11- نارساخواني
12- سازش نايافتگي رفتاري 13- شرايط عاطفي و رواني 14- غيبت از مدرسه

1- هدف :

يكي از عوامل پيشرفت تحصيلي يا افت تحصيلي ، داشتن هدف است .

داشتن هدف موجب مي شود كه دانش آموز براي رسيدن به آن برنامه ريزي نمايد و با جهت از قبل تعيين شده حركت كند . هدف ، جهت خاصي به موضوع هاي درس مي دهد و روش مطالعه و يادگيري را آسان تر مي كند .

وقتي كه دانش آموز هدفي براي خود انتخاب كند تمايل قلبي بيشتري براي درس خواندن و يادگيري خواهد داشت . و سطح نمرات درس رياضي او روز بروز بالاتر خواهد رفت .

اگر هدف بزرگ . يا دور از دسترس باشد به علت ترس از عدم شايستگي آن را انتخاب نمي كند ، بنابر اين هدف هاي بزرگ بايستي به اهداف كوچكتر تقسيم شود تا
دانش آموز به انتخاب آنها راغب شود .

2- عزت نفس :

عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن . اين حس از مجموع افكار احساس ها ، عواطف وتجربياتمان در طول زندگي ناشي ميشود . همه افراد نيازمند عزت نفس هستند .

دانش آموزي كه داراي عزت نفس است از ويژگي هاي زير برخوردار است :

الف- مستقل عمل مي كند . ب- مسؤوليت پذير است . ج - به پيشرفت هايش افتخارميكند . د- به چالشهاي جديد مشتاقانه روي مي آورد . هـ - دامنه وسيعي از هيجان ها و احساسات را نشان مي دهد . م - ناكامي را به خوبي تحمل ميكند . س - احساس
مي كند كه مي تواند ديگران را تحت تأثير قرار دهد .

3- انگيزه :

انگيزه حالت و شرايطي دروني است كه رفتار را تحريك مي كند و در جهت معيني سوق مي دهد و همچنين عبارت از حالات و شرايط دروني فيزيولوژيك و رواني فرداست كه اورا به فعاليت در جهت معيني يا براي رسيدن به هدف هاي خاصي وادار مي كنند .

معلمان گاهي اوقات با رفتارهاي خويش به شكل گيري ادراك كفايت در دانش آموزان ياري مي رسانند . براي مثال : دانش آموزي را در نظر بگيريد كه در درس رياضي ضعيف است معلم از او مي خواهد فقط به حل مسايل ساده رياضي بپردازد و يا به كمك دانش آموزان ديگري كه در آن درس قوي

است به حس مسايل دشوار رياضي بپردازد .

در واقع به اين طريق معلم به او القا مي كند كه خود به تنهايي از عهده اين مهم بر
نمي آيد و همواره به كمك ديگران نيازمند است . پس از مدتي چنين دانش آموزي به طور كامل باور ميكند كه اين گونه است . و هرگز قادر نيست خود به تنهايي به حل مسايل رياضي بپردازد .

معلمان اغلب از دانش آموزان ضعيف انتظارات كمتري دارند و اين امر را به صورتهاي گوناگون خواسته و ناخواسته به آنها نشان مي دهند . براي مثال به آنها فرصت كمتري براي بحث كردن مي دهند يا آنها را در انتهاي كلاس مي نشانند .

انتظار هاي معلمان از دانش آموزان بر اساس پيش فرضها و غير منطقي است و يكي از راههايي كه براي رفع چنين امري توصيه مي شود اين است كه معلم اسامي دانش آموزان را روي كارتهايي بنويسد و قبل از هر پرسش كارتها را زير و رو كند و اسم هر كس در بالا قرار گرفت از او پرسش مربوطه را بپرسد . به اين ترتيب دانش آموزان مطمئن مي شوند كه تبعيض در ميانشان صورت نمي گيرد .

روشهاي ايجاد انگيزه رياضيات در دانش آموزان :

1- طرح مطالب درس به صورت پرسش هاي جالب

2- بايد تلاش نمود تا در دانش آموزان احساس نياز به وجود آيد .

3- وقتي دانش آموز در اثر شكست در درس تازه نگرش منفي پيدا كرد بايد به او كمك كرد در درس تازه موفقيت كسب كند .

4- تجربه و تماس مستقيم با مطالب درس

5- هدف آموزش را در آغاز درس براي دانش آموزان بيان كنيم

6- هدفها بايد روشن و معين و متناسب با توانايي دانش آموزان باشد .

7- اجراي نقش

8- از تشويق كلامي استفاده كنيم .

9- بايد شرايطي را فراهم كرد تا دانش آموزان موفقيت خود را احساس كنند .

10- تكاليف نبايد مشكل باشد و يكنواخت نباشد .

11- مشخص كردن نحوه انجام كار براي ياد گيرنده .

12- ياددادن آموختني ها به ديگران

13- تبادل نظر با دانش آموزان درباره مشكلات درس

14- تكاليفي كه به دانش آموزان مي دهيم جلسه بعد از آنها بخواهيم .

15- ازآزمونها ونمره هاوسيله اي به عنوان ايجاد انگيزه در دانش آموزان استفاده كنيم .

16- مطالب آموزشي را بايد از ساده به مشكل ارائه نمود .

17- دانش آموزان فعال باشند .

18- به وضع جسماني و وضع ظاهري كلاس توجه نمود .

19- كلاس درس را بايد از نظر ظاهري و رواني تبديل به محيطي امن و آرامش بخش نمود .

20- قدرداني از كار دانش آموز او را به كوشش و دلبستگي بيشتري وادار خواهدكرد.

21- گوشزد نمودن موفقيت دانش آموزان در زمان حاضر او را به ادامه كار و فعاليت بيشتر وادار خواهد ساخت .

22- برقراري رابطه بين مطالب كتب درسي با واقعيت هاي زندگي

23- روشن كردن انتظارات مربيان و والدين براي يادگيرنده .

24- انگيزش از راه سرمشق گيري .

25- تنوع بخشيدن از مقايسه اجتماعي دانش آموزان

26- تحريك حس كنجكاوي دانش آموزان

27- وقتي درس با تفريح و بازي همراه باشد دانش آموزان به آموختن آن علاقه بيشتري پيدا مي كنند .

4- اضطراب :

منظور از اضطراب نوعي حالات هيجاني ناخوشايند و مبهم است كه با پريشاني ، وحشت ، هراس ، تپش قلب ، تعرق ، سردرد ، بي قراري ، تكرار ادرار ، تشويش همراه است .

وجود اندكي اضطراب انسان به عنوان يك حالت عاطفي و هيجاني نه تنها طبيعي است ، بلكه فقدان كامل آن مي تواند مشكلاتي را پديد آورد .

يكي از دلايل اساسي افت تحصيلي ، تجديدي ، مردودي دانش آموزان در درس رياضيات اضطراب امتحان است كه در برخي از مطالعات سهمي در حدود 15 تا 30 درصد داشته است . دانش آموزي كه اضطراب امتحان دارد در هنگام امتحان به جاي آن كه وقت و تمركز خود را صرف

پاسخ دادن به سؤالات امتحان كند با افكار نا مربوط و ناخوشايند كه در آن هنگام در مورد امتحان و پيامدهاي منفي آن گريبانگيرش شده كلنجار مي رود .

روشهاي پيشگيري از اضطراب امتحان :

1- ارزيابي واقع بينانه و بدون اغراق از امتحان

2- قرار ندادن اضطراب امتحان در مدار توجه

3- رفتارهاي سازنده مثل مشورت و تمرين

4- ايجاد شايستگي براي غلبه بر اضطراب امتحان از طريق حساسيت زدايي منظم

5- بر طرف كردن محركهاي نامطلوب كه در امتحان مزاحم دانش آموزان هستند .

6- خود رهنمون بودن

5- روش مطالعه :

يكي از دلايل افت تحصيلي برخي از دانش آموزان در درس رياضيات اين است كه شيوه مطالعه آنها برطبق روش و اصول صحيح نيست و نه اين كه لزوما" كم مطالعه مي كنند .

پيشنهادهاي هنگام مطالعه :

هنگام مطالعه دانش آموز بايد به موارد زير توجه داشته باشد .

1- هدف 2- اعتماد 3- برنامه ريزي 4- خونسردي 5- علاقه 6- تفكر و انديشه مثبت 7- احساس رضامندي 8- تمركز حواس 9- طبقه بندي مطالب 10 - فهميدن مطالب 1۱ - فعال بودن 12- فشار نياوردن به حافظه 13- اجتناب از مطالعه اجباري 14- استراحت مطلق پس از مطالعه علمي 15-فهميدن مطالب و خلاصه برداري 16- تكرار 17- تحرك و ورزش 18- مكان مطالعه 19- نور و حرارت مكان مطالعه 20 - زمان مطالعه

   21- مطالعه هنگام شب قبل از خواب و صبح زود    22- وضعيت بدن در هنگام مطالعه 23- يادداشت برداري و خلاصه نويسي    24- تندخواني     25- حداكثر استفاده از تجربيات     26- برقراري پيوند بين مطالب آموخته شده   27- تصوير سازي ذهني و تجسم عيني
28- خط كشيدن زير عبارات مهم    29- بيان مطالب      30- دقت كافي براي مطالعه
31- از بر خواندن    32- برگه نكته ها   33- استفاده از نقشه ها و تصاوير
34- تقسيم مطالب 35- تمركز نيرو   36- تغذيه مناسب ( غذا و اكسيژن ) 37- عدم استفاده از دخانيات 38- سلامت و آرامش ذهني و عاطفي

6- هوش :

هوش هر فرد را ميتوان به دو نوع هوش عمومي واختصاصي تقسيم كرد و هوش عمومي نوعي توانايي است كه در اغلب فعاليتهاي انسان خود را نشان مي دهد . هوش اختصاصي استعداد و توانايي خاصي است كه فرد در يك يا چند زمينه خاص دارد . اگر به نمرات دروس مختلف يك دانش آموز نگاه كنيم مي بينيم كه نوعي رابطه بين آنها وجود دارد ( هوش عمومي ) يعني اين طور نيست كه در يك درس بسيار قوي و در درس ديگر بسيار ضعيف باشد . از طرف ديگر ممكن است كمي تفاوت ديده شود . مثلا" در درس علوم بهتر از تاريخ باشد ( هوش اختصاصي )

مطالعات مختلف نشان داده است كه درصد بسيار اندكي ( بين 10 تا 15 درصد ) از موارد افت تحصيلي علت ناتواني ذهني و عدم كشش فرد است . امروزه ديگر آن اهميّتي را كه در گذشته به هوش داده مي شد ، داده نمي شود و آن چه مهم است صفاتي چون تحمّل و بردباري پشتكار داشتن ،

اعتماد به نفس داشتن و از شكست نهراسيدن است از بين دودانش آموز با بهره هوشي برابر فردي موفق تر خواهد بود كه تلاش بيشتري نموده و پشتكار زيادتري داشته باشد .

هم وراثت و هم محيط عوامل تعيين كننده مهمي در توانايي هوش هستند . وراثت دامنه يا حداقل و حداكثر هوش فرد را مشخص مي كند در حالي كه محيط تعيين مي كند فرد در كجاي اين دامنه است .

مثلا" وراثت تعيين مي كند كه بهره هوش يك شخص بين 80 تا 110 باشد حال اگر اين فرد در محيط غني و قوي و سرشار از محرك بزرگ شده باشد داراي بهره هوشي 110 خواهد بود . ( از آن بيشتر نخواهد بود )

و اگر در محيطي بسيار فقير هم بزرگ شده باشد داراي بهره هوشي 80 خواهد بود( كمتر از آن نخواهد بود )

اكثر ما متأسفانه به خاطر شرايط محيطي از آن حداقل دامنه بهره هوشي كه وراثت مشخص كرده است استفاده مي كنيم . ميزان رشد هوش در دوره كودكي و نوجواني بيشتر از هر زمان ديگر است اگر سن 17 سالگي را به عنوان سن ملاك در نظر بگيريم 50 درصد رشد هوشي افراد از بارداري تا چهار سالگي است 30 درصد بين 4 تا 8 سالگي است و 2۰ درصد از 8 تا 17 سالگي . ( بلوم 1964 به نقل از بيابانگرد ، 1378 ص 60 )

پايداري هوش :

ساليان متمادي تصور مي شد كه ميزان هوش يك شخص در طول زندگي ثابت باقي مي ماند امااكنون مشخص شده است كه نمرات آزمونهاي هوش كه دركودكي به دست مي آيند .

شاخص هاي معتبري از كاركرد هوش در نوجواني يا بزرگسالي نيستند درجه پايداري كه زماني به عنوان مشخصه بهره هوشي ياد مي شد ديگر قابل پذيرش نيست . مثلا" آزمون كردن مجدد كودكان بين سنين 6 تا 18 سال تغيير 15 تا 20 واحد بهره هوشي را در بيش از نيمي از آزمونها نشان مي دهد .

نتايج مهم : اگر بهره هوش در سراسر زندگي ثابت است پس تعميم هاي سريعتري را مي توان درمورد توانايي يك شخص براي موفق شدن در مدرسه اتخاذ كرد با اين حال اگر بهره هوشي در طول زمان تغيير كند چنين قضاوت زود رسي ممكن است اشتباه باشد و منجر به رفتار نامناسب نوجوان شود ترس والدين از اين كه يك كودك نتواند از (( برچسب منفي )) كه بر اساس نمره يك آزمون واحد به او زده مي شود رهايي يابد بي دليل نيست .

براي مثال جرم دسك ( 1975 ) دريافت كه قضاوت معلمان از توانايي هاي دانش آموزان مي تواند دانش آموزان را از يك كلاس و پايه تحصيلي به كلاس و پايه تحصيلي ديگر انتقال دهد .

و از اين جهت براي كساني كه با نوجوانان كار مي كنند . بسيار مهم است كه از پيامدهاي منفي ثابت دانستن بهره هوشي آگاه باشند و از قضاوتها و رفتارهاي غير منصفانه اجتناب نمايند . ( به نقل از برك ، 1933 )

7 - توجه :

براي به خاطر سپردن هر مطلبي اولين شرط ، توجه به آن مطلب است . اگر دانش آموزاز هوش بالايي برخوردار باشدولي به موضوع توجه نكند نمي تواند آن را فرا گيرد . در واقع اشكال بسياري از افراد كه از ضعف حافظه گله مي كنند از ضعف توجه و تمركز است نه ضعف

حافظه . هر چه بيشتر به چيزي توجه كنيم از مجموعه حواس بيشتر استفاده شده درك و فهم و بازيابي آن از حافظه آسانتر خواهد بود . بين نگاه كردن و توجه كردن بايد تميز قائل شد . توجه عملي ارادي است در حالي كه نگاه كردن غير ارادي است . افرادي كه از ضعف حافظه گله دارند به محركها نگاه مي كنند نه توجه .

در كودكي دامنه توجه حدود 15 دقيقه بيشتر نيست و يك انسان بالغ تا حدود 90 دقيقه مي تواند بدون خستگي به موضوع توجه كند .

براي افزايش و جلب توجه و تمركز دانش آموزان اوليا و مربيان مي توانند از روشهاي زير استفاده كنند :

1- استفاده از تصاوير : تصاوير بيش از كلمات جلب توجه مي كنند و تصاوير آدمي و حيوانات بيش از تصاوير اشياء ( و تصاوير حيوانات آشنا بيش از حيوانات ناآشنا ) مورد توجه قرار مي گيرند . لذا در تدريس درسهايي مانند رياضي مي توان به جاي تصوير اشياء بي جان از مانند مواد ، چوب كبريت ، خوشه گندم و ............... از تصوير موجودات جاندار و حتي خود آنها استفاده كرد .

2- استفاده از محركهاي شنيداري : اگر آموزش با آهنگ (( سرود )) و ريتم((ضرب )) همراه شود بيشتر جلب توجه مي كند . چنانچه فعاليتهاي فوق با حركت ، يا كوبيدن ، دست زدن و ......... همراه شود در جلب و نگهداري توجه تأثير خواهد داشت .

3- استفاده از رنگ : رنگهاي قرمز و آبي توجه بيشتري را به خود جلب مي كنند . هنگامي كه از تعداد زيادي از كلمات به يك رنگ معيني مثلا" سياه روي كاغذ سفيد يا با گچ سفيد روي تخته سياه نوشته شده انددر آنها نوعي تشابه و عدم تفاوت وجود دارد . كه به جلب توجه كمك نمي كند . ولي اگر اين متن واژه جديد يا عدد تازه را با رنگ متفاوت ( قرمز ) بنويسيم به علت تفاوت جلب توجه مي كند .

4- استفاده از اندازه : حروف درشت تر در متن بيشتر از حروف ريز جلب توجه مي كنند.

5- استفاده از تكرار : تكرار يكي از عوامل مؤثر در جلب توجه است ، البته اگر تكرار بيش از حد ادامه يابد باعث كم شدن توجه مي شود . تكرار نبايد يكنواخت باشد ، تكرار بايد همراه با تغيير و تازگي باشد .

6- استفاده از تازگي : مي توان يك مطلب را كه لزوما" تكرار مي شود هر بار با استفاده از روش جديد ، وسايل جديد و يا زمينه اي تازه مطرح ساخت .

7- در هنگام تدريس به همه دانش آموزان نگاه كنيد . و از طريق ارتباط كلامي سؤال و جواب كردن توجه آنها را به مواد درسي جلب نمايند .

8- ابتدا زمينه سازي نموده توجه دانش آموزان را جلب نمائيد . آنگاه تدريس خود را شروع كنيد .

9- دانش آموزان حواس پرت را در جلو كلاس بنشانيد تا از طريق ارتباط كلامي و غير كلامي بيشتر با آنها كمتر حواسشان پرت شود .

10 - خبرهاي ناراحت كننده را هميشه (( پايان ساعت كلاس به اطلاع دانش آموزان برسانيد . ))

11- براي شروع كار جديد اجازه دهيم تا دانش آموزان كار قبلي خود را به پايان برسانند .

12- از روشهاي ايجاد انگيزه استفاده كنيم .

8- برنامه ريزي :

يكي از دلايل نداشتن برنامه است . اگر دانش آموزان 24 ساعت شبانه روز خود را بر اساس برنامه اي تنظيم كنند داراي فوايد بسياري خواهد بود يادآوري چند نكته در اين مورد مفيد است :

1- معلمان و اولياي گرامي براي دانش آموزان برنامه ريزي نكنند . بلكه اجازه دهند كه خود دانش آموز اين كار را انجام دهد . و آنها وي را در انجام اين كار راهنمايي و ياري نمايند چون اگر خود دانش آموز برنامه ريزي كند . ضمانت اجرايي آن بالاتر خواهد بود .

2- مراد از برنامه ريزي ، پيوسته درس خواندن نيست بلكه مراد اين است كه اگر دانش آموز مي خواهد تلويزيون هم تماشا كند يا پارك برود آن را هم طبق برنامه انجام دهد .

3- چنانچه دانش آموزي در مواردي نتوانست به برنامه طراحي شده عمل كند او را مورد پرخاش قرار ندهيد و با ذكر موارد عمل شده او ، او را به دقت بيشتر ترغيب نمائيد .

4- در ابتدا نياز است كه دانش آموز را جهت عمل كردن به برنامه طراحي شده تشويق نمود . ولي به تدريج از تشويق خود بكاهيم تا اين كار را با ايجاد انگيزه دروني انجام دهد .

5- بالاخره توجه به تفاوتهاي فردي و شرايط زندگي افراد در برنامه ريزي درسي بسيار مهم است . ( فضاي فيزيكي خانواده ها ، سر و صداي زياد و .......... )

9- جنس :

طباطبايي يزدي ( 1366 ) در مطالعه خود دريافته است كه دختران در علم ادبي و پسران در علوم رياضي و فني توانايي بهتري دارند . هم چنين طبق گزارشهاي وزارت
آموزش و پرورش ميزان مردودي پسران بيشتر از دختران است .

10- عوامل جسماني :

بيماريهاي جسمي ، نقص در رشد و تكامل بدن واز همه مهم تر مغز و بعضي از غدد مترشحه داخلي تأثير مهمي در رشد ذهني افراد دارد . بيماريهايي مانند گواتر ، صرع ، تومورهاي مغزي و ........ مي توانند بر پيشرفت تحصيلي اثر بگذارند . نقص هاي بدني بيشتر آنهايي هستند كه با بينايي ، شنوايي و گويايي سر و كار دارند .

خوشبختانه نقص هاي بينايي با مراجعه به پزشك رفع مي شود . اما نابينايان در كلاسهاي ويژه و به وسيله خط بريل آموزش مي بينند . كودكان ناشنوا به ويژه در درس قرائت و آموختن زبان خارجي عقب ماندگي پيدا مي كنند . اغلب اين مشكل را مي توان با سمعك درمان كرد . بهتر است دانش آموزان كم شنوا را نزديك معلم قرار داد تا سخنان او را بهتر درك كنند و صورت و دهان معلم را هرچه بهتر ببيند .

11- نارسا خواني :

ديسلسكي يا نارساخواني يكي ديگر از ناتوانايي هاي عضوي و بدني براي يادگيري به شمار مي آيد كه با افت تحصيلي در رابطه است . اين دانش آموزان از بهره هوشي طبيعي برخوردارند . ولي پيشرفت آنها پايين تر از سطح مورد انتظار است . واژه ها را به خوبي مي شناسند و در مكالمه به كار مي برند اما خواندن آنها برايشان دشوار است . دانش آموز داراي نارساخواني بينايي
نمي تواند حروف نوشته را به صورت مربوط به خود تبديل كند مانند اين كه عدد ( 3 ) را ( 2 )
ببيند و بخواند يا حرف ( ل ) را ( ن ) ببيند و بخواند يا ( الف ) را ( انف ) و ( ش ) را ( س ) تلفـظ كند . كسانـي كه گرفتـار نارسـاخواني شنوايي هستند ، نمي توانند

صداي حروف را به درستي تشخيص دهند . بنابراين بهتر است هم واژها را بشنوند و هم نوشته ها يشان را ببيند .

12- سازش نايافتگي رفتاري :

ناسازگاري رفتاري همچون پرخاشگري ، بيش فعالي ، بي قراري ، تفاهم ، كم رويي شديد ، انزواطلبي ، در خود فروماندگي ، بي توجهي از آفت هاي رشد مطلوب شخصيت و از عوامل مؤثر در افت تحصيلي است .

13- شرايط عاطفي و رواني :

شرايط عاطفي و رواني را مي توان به عنوان اصلي ترين عامل پيشرفت يا افت تحصيلي دانست . بسياري از دانش آموزان با اينكه از بهره هوشي بالاتر از متوسط و ظرفيت يادگيري قابل ملاحظه اي برخوردارند اما صرفا" به دلايلي از قبيل فقر عاطفي ، انگيزه ناكافي ، عدم پشتكار ، فقدان اعتماد به نفس ، عدم كفايت در ابراز وجود ، كمي احساس خود ارزشمندي ، كم رويي ،
نداشتن نگرشي مثبت و قوي براي زندگي و تعارض رواني و غيره دچار بي اشتهايي تحصيلي شده نمي توانند پيشرفت تحصيلي مطلوب داشته باشند . اين بچه ها نيازمند تقويت اعتماد به نفس ، بالا بردن انگيزه و شناخت درماني هستند .

14- غيبت از مدرسه :

غيبت از مدرسه باعث مي شود اولا" دانش آموز از توضيح بسياري از دروس محروم شود و نتواند به صورت خودخوان نيز آنها را جبران كند . و ثانيا" باعث مي شود تا معلم به تدريج نگرش منفي و نامطلوب نسبت به دانش آموز پيدا كند . كه خود اين نگرش مي تواند باعث افت تحصيلي دانش آموز گردد .

وبلاگ علل افت تحصیلی ریاضی دوره ابتدایی

علل افت تحصیلی ریاضی دوره ابتدایی وپیشگیری ازآن-قسمت ششم

مطالب مشابه :

اندازه گیری و ارزشیابی در علوم تربیتی

آیین‌نامه ارزشیابی تحصیلی و تربیتی دوره راهنمایی تحصیلی

دســـتورالعمـــل مـــالي مـــدارس

علل افت تحصیلی ریاضی دوره ابتدایی وپیشگیری ازآن-قسمت ششم