علل افت تحصیلی دانش آموزان دردرس ریاضی

امروزه آموزش ریاضی درجهان به عنوان یک موضوع اصلی ومحوری در برنامه ریزی تحصیلی مدارس در دوره های مختلف مطرح وبه عنوان وسیله ای نیرومندبرای پرورش نظم فکری، درست اندیشیدن، تقویت دقت ،تامل، ابتکار، قوه نوآوری وخلاقیت در دانش آموزان مورد توجه قرار گرفته است.به همین دلیل شناسایی روش ها وراهکارهای بهتر ونوین جهت آموزش وتدریس مطالب ومفاهیم ریاضی از اولویت های هر نظام آموزشی می باشد0

واقعیت بیانگر این است که افت تحصیلی دانش آموزان در درس ریاضی در کشور ما یکی از معضلات وآفت های نظام آموزشی شده به گونه ای که با تمام تلاش آموزگاران ومعلمان وحتی با افزیش تعداد ساعات ریاضی بیشتر معلمین ودانش آموزان از نتیجه یادگیری در این درس رضایت چندانی ندارندوهمواره این سوال مطرح بوده است چرا دانش آموزان در یادگیری ریاضی ضعیف وتوانایی حل مسائل راندارندواز این درس متنفرند؟

نظر به اهمیت این موضوع در این مقاله سعی برآن است که به بررسی علل آموزشگاهی موثر در ضعف دانش آموزان دوره ابتدایی دردرس ریاضی پرداخته شود.

                                                                                                              1

ضعف دانش آموزان درریاضی

در حال حاضر اکثر آموزگاران، دانش آموزان واولیای آنان  ضعف در درس ریاضی راکسب نمرات پایین درامتحانات این درس می دانند.دراین مقاله منظوراز ضعف در ریاضی عدم رسیدن دانش آموزان به اهداف اساسی واصلی این واحد درسی درمدارس می باشد0ازاهداف اصلی آموزش ریاضی بر طبق نظر شورای ملی معلمان در استانداردهای برنامه درسی وارزشیابی ریاضیات مدرسه ا ی (1989)وهم چنین اهداف مندرج در آیین نامه آموزش وپرورش می توان موارد زیر رانام برد:

1-پرورش نظم فکری ودرست اندیشیدن از طریق آموزش به کاربردن دانسته ها برای به دست آوردن نتیجه ها0

2-ایجاد توانایی برای انجام محاسبات عددی درزندگی روزمره0

3-ایجاد توانایی در انجام دادن محاسبات ذهنی وحدس وتخمین زدن کمیت ها در حدود نیازهای زندگی روزمره0

4-ایجاد وتوسعه توانایی در کشف کردن، حدسیه سازی ،استدلال منطقی وتوانایی استفاده موثر ازروش های گوناگون ریاضی برای حل مساله های غیر معمولی 0

 با توجه به اهداف فوق باید اعتراف کنیم که اکثر دانش آموزان حتی دانش آموزان برترهم به تمامی این اهداف دست نیافته اندچرا که مشاهده می شود فارغ التحصیلان برجسته دبستان هم نمی تواننداز معلومات ریاضی خود درزندگی روزمره چنان که باید استفاده کنندوتوانایی آنان درحل مسایل بسیار پایین می باشد وگواه این ادعا نتایج مطالعات بین المللی تیمزاست که همواره نشان میدهد دانش آموزان ایرانی در درس ریاضی عملکرد ضعیفی نسبت به دانش آموزان سایر کشورها دارند0

علل ضعف دانش آموزان در درس ریاضی

برای توجیه  ضعف دانش آموزان دردرس ریاضی می توان علل وعوامل مختلفی نظیر عوامل روانی ،عوامل جسمی ،عوامل اجتماعی ،عوامل فردی ، عوامل آموزشگاهی و...را نام برد 0اما دراین نوشتار فقط علل آموزشگاهی رامورد بررسی قرار خواهیم دادومنظور از علل آموزشگاهی کتاب های درسی، برنامه درسی ریاضی، نحوه آموزش وتدریس آن در کلاس توسط آموزگاران محترم می باشد0

  دراین مقاله با توجه به تحقیقات وکتاب های علوم تربیتی واصول یاد گیری وآموزش ریاضی واصول وقوانینی که باید در تدریس ریاضیات دبستان رعایت شود و هم چنین شرایط وعواملی که فرا گیری این درس را آسان می سازد وبا توجه به مشاهده کلاس های مختلف ونحوه تدریس آموزگاران ونظرات معلمان ودانش آموزان وبررسی کتب ریاضی دبستان مهم ترین علل آموزشگاهی که منجر به افت تحصیلی دانش آموزان در ریاضی شده، مورد بررسی قرار خواهد گرفت0

                                                                                                                    2

مهمترین علل آموزشگاهی موثردر ضعف دانش آموزان دوره ابتدایی در درس ریاضی

1-عدم تسلط برخی آموزگاران به دانش ریاضیات:

مفاهیم وموضوعاتی که درریاضی آموزش داده می شود باید درچارچوب اصول ،مبانی ومنطق ریاضی باشد؛ لذا شرط اول در تدریس ریاضیات، تسلط معلم ریاضی به مبانی ریاضیات در حدمورد نیاز است.اما از آن جا که جذب نیروی آموزش ابتدایی در آموزش وپرورش ایران بیشتر از دیپلمه های دانشسرا ، آموزشیاران نهضت سواد آموزی، افراد حق التدریسی ،کاردانی های تربیت معلم بامدرک قبلی دیپلم علوم انسانی و...بوده ومی باشد. می توان یکی از علل اصلی  افت دانش آموزان درریاضی را عدم تسلط برخی آموزگاران محترم به دانش ریاضیات دانست که معمولا خود آن ها در دوران تحصیل خود به ریاضی علاقه چندانی نداشته ودر این درس ضعیف بوده اند0

2-عدم استفاده از وسایل آموزشی:

مطالب آموختنی ریاضیات باید بارعا یت رشد شناختی دانش آموزان عرضه شوند واز آن جا که دانش آموزان دوره ابتدایی هنوز در مرحله عملیات عینی به سر برده وبه مرحله تفکر انتزاعی نرسیده اند؛باید در تدریس وآموزش ریاضی راه هایی فراهم نمود که شاگردان مفاهیم مجرد ریاضی را از طریق شهود وتجربه درک کنند ومهم ترین وبهترین راه دراین زمینه استفاده از مراحل مجسم ونیمه مجسم در ابتدای تدریس هرمفهوم ریاضی می باشد تا فراگیران به مرحله مجرد برسند واین کار مستلزم به کار بردن وسایل مناسب کمک آموزشی است ؛اما به دلایل زیربعضی از آموزگاران کمتر از وسایل آموزشی مناسب استفاده نموده ودر نتیجه در کلاس درس به ارائه روش های توضیحی ومجرد می پردازند که دانش آموزان فقط در سطح دانش ومحفوظات چیزهایی یاد می گیرند: 

-بعضی از آموزگاران بدون طرح وبرنامه قبلی وارد کلاس می شوند  0

-آموزگاران با روش های مطلوب ونوین تدریس آشنایی ندارند0

-آموزگاران تاثیر ونقش وسایل کمک آموزشی را در درس ریاضی نمی دانند0

-وسایل آموزشی مناسب   در مدارس کمتر وجود دارد0 

3-عدم مشارکت دانش آموزان در فرایند تدریس وعدم فعال بودن آن ها  :

با توجه به فعال وکنش گرا بودن دانش آموز واینکه یادگیری نتیجه تجربه است وتنها راه یادگیری ریاضیات، پرداختن به ریاضیات است ؛روش آموزش  ریاضیات باید براساس فعالیت دانش آموز باشد یعنی دانش آموز راباید  در هریک از مراحل مجسم ،نیمه مجسم ومجرد به فعالیت واداشت ودخالت معلم در کارتعلیم ،رهبری وهدایت فعالیت کلاس، راهنمایی فکری ،تسهیل یادگیری، تنظیم نتایجی که دانش  آموزان به دست می آورند وتعلیم مطالبی که جنبه قراردادی دارند محدود شود.اما آنچه واضح وعیان است این است که تعدادی از آموزگاران همان روش سنتی معلم محور رادرتدریس ریاضی به کار می گیرند که  دانش آموزان در آن نقشی ندارندوفکر دانش آموزان دربرابر صحبت های معلم بیکار می ماندوبرای فهمیدن هیچ گونه تلاشی نمی کنند درنتیجه فرایند تدریس خشک وبی روح وخالی از شور وشوق خواهد بود وفراگیران به اهداف درس نخواهند رسید.

 4-عدم استفاده از کاربردهای ریاضی درکتاب های درسی وتدریس معلمان:

هرگاه دانش آموز موضوعی رامفید، سودمند وکاربردی احساس کنددر فراگیری آن برانگیخته تر می شود وآن رابهتر به خاطر می سپارد؛ لذا درس ریاضی باید به صورت وسیله ای که برای رفع نیازمندیهای روزمره زندگی  به کار می آیدارائه گردد.اما از آن جا که تدریس مفاهیم ریاضی بیشتر به صورت محض وذهنی وبدون استفاده از کاربردهای آن درزندگی روزمره در کلاس درس انجام می گیرد  دانش آموزان دریادگیری این مطالب واستفاده از آن درحل مسائل مختلف خود در زندگی دچار مشکل می شوند.در این جا باید مقصر اصلی رابرنامه ریزان ومولفین کتاب های درسی دانست چراکه نظام آموزشی ما یک نظام آموزشی متمرکز وکتاب محور است ومعلمین هم در درجه اول از روش کتب وارائه شده از سوی مولفین پیروی می کنند.اما کتاب های درسی ریاضی دوره ابتدایی چندین سال است که بدون تغییر مانده اندوبه گونه ای نوشته شده است که گویی می خواهد از همان ابتدا ریاضی دان آن هم ریاضی دان محض تربیت کند چون اگر بادقت  به کتاب های درسی  ریاضی بنگریم آموزش مفاهیم کاملا بدون استفاده از کاربردها وبدون توجه به علایق دانش آموزان وآموزش حل مساله تالیف شده اند.

5-عدم توجه به پیش نیازهای دروس جدید :

یادگیری هریک از مطالب تازه ریاضی به کمک مطالب دیگری که قبلا یاد گرفته شده است صورت می گیرد .مثلا درک روابط عددی موجود بین دوکمیت مستلزم درک  قبلی روابط کیفی آنهاست  یا درک5=3+2مستلزم دانستن مفهوم عمل جمع وشناختن =و+ودرک مفهوم اجزایی عدد5است.اما از آن جا که برخی آموزگاران به پیش نیازهای قبلی درس جدید ومیزان آگاهی ودانستنی های ورودی فراگیران اهمیت نمی دهند ودرواقع ارزشیابی تشخیصی انجام نمی دهندهرچه قدر هم فداکاری کنند نمی توانند رفتار جدیدی رادر دانش آموز ایجاد کنند که بر بنیاد رفتارهای دیگری (که در یادگیری آن مشکل دارد)استوار می باشد.

6-بالا بودن حجم کتاب های درسی ریاضی :

چون معمولا یادگیری در ریاضی به کندی انجام می گیردهرگز نباید مطالب رابه سرعت تدریس کرد وگذشت.سرعت پیشروی در تدریس باید متناسب با سرعت یادگیری دانش آموزان باشد .اما با توجه به اینکه قبلا هم گفته شد نظام آموزشی  ما کتاب محوراست ومتاسفانه کتاب های درسی ریاضیات ابتدایی به خصوص درپایه های چهارم وپنجم دارای حجم زیاد بوده وکمیت بر کیفیت ترجیح داده شده است درنتیجه  معلمان محترم ابتدا به فکر اتمام کتب درسی منطبق بر جدول بودجه بندی ارائه شده از سوی اداره آموزش وپرورش می باشند که این کمبود وقت برای ارائه درست وکامل مطالب، خود عامل مهمی در افت تحصیلی دانش آموزان وضعیف شدن آن ها در ریاضی می باشد.

                                                                                                                       4  

7-دید ونگرش منفی دانش آموزان نسبت به ریاضی:

برای موفقیت در تدریس ریاضی باید دید ونگرش دانش آموز نسبت به ریاضی، میل وانگیزه وی رابرای فرا گیری ریاضیات بالا ببرد؛اما از آن جا که ریاضیات دربین دانش آموزان وحتی معلمان وتاکید زیاد آموزگاران براین درس،  ریاضی به عنوان درسی مشکل مطرح شده وفراگیران توانایی های خود را در برابر یادگیری ریاضیات نادیده می گیرند، آن را دشوار وسخت می دانندونسبت به یاد گیری آن رغبت چندانی نشان نمی دهند.

8-عدم توجه به تفاوت های فردی:

قدرت یاد گیری در دانش آموزان یکسان نیست .یکی تند یاد می گیرد ودیگری کند یاد می گیرد .یکی باید درمر حله مجسم  از جریان یادگیری بیشتر کار کند ودیگری کمتر .یکی زود به مرحله مجرد میرسد ودیگری دیر.به همین دلیل انتظارات یکسان از تمامی دانش آموزان وعدم توجه به تفاوت های فردی باعث می شود تعدادی از دانش آموزان از حداقل توانایی های خود هم استفاده ننموده وهمواره دراین درس ضعیف بوده واز آن متنفر شوند.

9-عدم انجام ارزشیابی های صحیح:

ارزشیابی آموزشی جزو ذاتی فرآیند یاددهی –یادگیری است واز آن جهت برای معلم اهمیت دارد که انبوهی از اطلاعات رابرای تنظیم فعالیت های بعدی در اختیار او می گذارد .متاسفانه در حالی که ارزشیابی باید در خدمت آموزش باشد وجزو لاینفک برنامه های آموزشی وحلقه اتصال یک برنامه آموزشی باشد اغلب به عنوان یک مرحله پایانی  وجدا از تدریس وهدف آموزشی به حساب می آید به طوریکه هدف از تدریس ،کسب نمره درامتحانات پایانی دانسته می شود یعنی  آموزش در خدمت ارزشیابی قرار می گیرد د رحالی که ارزشیابی باید در خدمت آموزش باشد وبیشتر به ارزشیابی های مستمر وفرایند یاد گیری توجه شود .از طرف دیگر در  امتحانات پایانی معمولا به محفوظات توجه بیشتری می شود تا سطوح بالاتر یادگیری نظیر تجزیه وتحلیل وحل مساله و...

بحث ونتیجه گیری:

افت تحصیلی در ریاضی یکی از معضلات نظام آموزشی کشور است که عامل اصلی در این زمینه را می توان سیستم و نظام آموزشی کشور دانست ؛زیرا که نظام آموزشی ما یک نظام کاملا متمرکز است به طوریکه از استخدام وجذب معلمین و نحوه آموزش آن ها گرفته تا چگونگی ارزشیابی وبودجه بندی کتاب ها از سوی مقامات بالاتر به آموزگاران دیکته شده ودرواقع معلمان به عنوان مجری برنامه های وزارتی قلمداد می شوند.بنابراین تغییر دیدگاه نسبت به نقش معلم از حالت مجری برنامه های آموزشی به معلم پژوهنده (که در کشورهای توسعه یافته انجام گرفته) می تواند تحول عظیمی رادر پیشبرد اهداف آموزشی وپرورشی نه تنها در ریاضی بلکه در تمامی دروس دیگر ایجادکند چراکه چنین تغییر دیدگاهی ،تغییردر چگونگی جذب وآموزش معلمان،تغییر درنگرش نسبت به کتب درسی ومدارس و....را سبب می شود.در این دیدگاه جدید حرفه معلمی به جای اینکه یک شغل قابل پیش بینی با شرح وظایف خاص در نظر گرفته شود ،معلم محققی به حساب می آید که دائم ،در حال بازتاب برعمل تدریس خویش است وبرای ارتقای معلمی خود تصمیم گیری های بدیع ونوینی انجام می دهدومعلم می تواندخود تولید کننده محتوای درسی ووسایل آموزشی باشد..یعنی معلم رامی توان متحول کننده اصلی در آموزش وپرورش دانست چون اگر معلم دارای دانش کافی وسواد تخصصی معلمی باشد وقدرت خلاقیت ونو آوری داشته باشد واز تمام جهات مورد توجه واحترام قرار گیرد، از حداقل  امکانات ،می تواند حداکثراستفاده را داشته باشد. 

پیشنهادات:

در این جا چند پیشنهاد را که به بهتر شدن تدریس ریاضیات ابتدایی وارتقای وضعیت یادگیری این درس کمک می کند ارائه می کنیم:

1-اصلاح در نظام جذب و آموزش معلمین ابتدایی:با توجه به اهمیت مقطع دبستان ،معلمان ابتدایی از بین دانش آموزان برتر وخلاق واز بین تمامی دیپلمه ها به خصوص دیپلمه های ریاضی برای مراکز تربیت معلم انتخاب شوند واز استخدام های جانبی در این زمینه پرهیز شود.

2-برگزاری دوره های ضمن خدمت برای آموزگاران:جهت فراگیری بهتر مفاهیم ریاضی مورد نیاز ابتدایی وروش های نوین تدریس ریاضیات وبیان اهمیت وسایل آموزشی در تدریس ریاضی وچگونگی طراحی فرآیند آموزشی ،دوره های کوتاه مدت برگزار گردد.

3-تغییر در محتوای کتب درسی:حجم کتاب های ریاضی کمترشود.یعنی در کتاب های درسی به کیفیت و کاربردهای ریاضی وچگونگی روش حل مساله وپرورش تفکر وخلاقیت اهمیت داده شود تا کمیت ومفاهیم محض ریاضی.

4-معرفی وتشویق معلمین موفق درتدریس ریاضی:آموزگارانی را که درتدریس ریاضیات موفق هستند معرفی واز آن ها تقدیر به عمل آیدوروش ها وراه کارهای آنها برای سایر معلمین تشریح گردد.

............................................................................................................................

منابع:

1-سیف، دکتر علی اکبر.(1376)روان شناسی پرورشی.تهران:آگاه

2-شکوهی،غلامحسین. (1363)روش آموختن حساب وهندسه.تهران :چاپخانه پیروز

3-مجلات رشد آموزش ریاضی:دفتر انتشارات کمک آموزشی 

نوشته شده توسط عبدالله سعیدی کارشناس علوم تربیتی

+ نوشته شده در  دوشنبه هشتم آذر 1389ساعت 19:9  توسط فرشــــــــاد عبــــــــــدی   |  نظر بدهید