ارتقاء سلامت اداري و مبارزه با فساد (2)

اخلاق در آموزه ها و ارزشهاي ديني و ويژگيهاي اخلاقي كارگزاران
هر فردي با خودسازي مي تواند در تشكيل جامعه اي با فضيلت، نقش مؤثري را ايفا كند. براي اصلاح جامعه بايد ابتدا به اصلاح افراد پرداخت. اسلام نيز براي اصلاح جامعه نخست به فرد رو مي كند و به او انواع لغزش ها و انحرافات را نشان مي دهد و در مقابل، عدل و انصاف را توصيف مي كند و با تشويق به نيكي و عدالت و يادآوري اجر و پاداش، جامعه را ازهلاكت و بدبختي نجات مي دهد. بنابراين، كارگزاران در يك جامعه اسلامي بايد ابتدا به اصلاح فردي خود بپردازند و از لياقت و تقواي الهي برخوردار باشند و افرادي آگاه، دقيق و كنجكاو در مسائل و حوادث روز باشند. قوانين الهي و انساني را فقط افراد شايسته و كاردان و با تقوا اجرا مي نمايند. ازاين رو، افراد صالح بايد در رأس امور قرار گيرند و به عدل عمل كنند.
حضرت علي عليه السلام به مالك اشتر مي فرمايد:
• كارهايي كه بيش از هر چيز بايد به آنها علاقه و توجه داشته باشي؛ ميانه روي در حق است و گسترش دادن عدالت و همگاني كردن آن كه سبب خشنودي بيشتر رعيت مي شود.
• مردم تابع كارگزارانند. آنها وقتي از كارگزارانِ حكومت، عدالت، صداقت، امانتداري و خدمت به همنوع را ببينند، به حق مي گرايند.
• ويژگيهاي اخلاقي كارگزاران عبارتند از :
1.      خداجويي
2.      معادباوري
3.      عدالت
4.      عزت نفس
5.      دانش
6.      شهرت گريزي
7.      دورانديشي
8.      كارداني
تعريف فساد اداري
يكي از نخستين تعاريفي كه در سال 1931 توسط ژ.ژسنتوريا درباره فساد اداري ارائه شده ، عبارت است از:
·        فساد اداري به معني استفاده غير قانوني از قدرت دولتي براي نفع شخصي است .
·        از ديدگاه صندوق بين المللي پول در سال 2002 ، فساد تعريف محدودتر حكمراني بد است يعني سوء استفاده از قدرت يا اعتماد عمومي در جهت منافع خصوصي.در محيط با حكمراني بد، انگيزه ها و فرصت هاي بيشتري براي فساد فراهم مي آيد.
هيدن هايمر(Hiden Heimer) فساد اداري را تحت عناوين زيرتعريف كرده است . ،
·        فساد اداري سياه
·        فساد اداري خاكستري
·        فساد اداري سفيد
فساد اداري سياه :
• عبارت از كار و فعاليتي است كه از ديدگاه توده ها(عوام )و نخبگان سياسي منفور است،عامل و عوامل اين نوع فساد بايد تنبيه شوند.
• به عنوان مثال دريافت رشوه از سوي مهندسين ناظر براي ناديده گرفتن معيارهاي ايمني در مسكن و يا دريافت حق و حساب از سوي ناظران مواد غذايي و بهداشتي از رستوران ها و يا اغذيه فروشي ها .
فساد اداري خاكستري :
• عبارت از كار و يا فعاليت هايي است كه ازنظر نخبگان منفور است ،ولي توده هاي مردم در مورد آنها بي تفاوت هستند.
• به عنوان مثال كوتاهي و اهمال كارمندان در اجراي قوانيني كه در بين مردم از محبوبيت چنداني برخوردار نيستند و كسي غير از نخبگان سياسي به مفيد بودن آن ها معتقد نيست ( نظير نحوه اخذ ماليات
از موديان مالياتي).
فساد اداري سفيد :
• عبارت از كار و فعاليتهايي است كه ظاهراً مخالف قانون است ، اما اكثر اعضاي جامعه (نخبگان سياسي واكثر مردم عادي) آن را آنقدر مضر و با اهميت نمي دانند كه خواستار تنبيه عامل آن باشند .
• به عنوان مثال چشم پوشي از موارد نقض مقرراتي كه در اثر تغييرات اجتماعي و فرهنگي ، ضرورت خود را از دست داده اند .
انواع فساد اداري
رايج ترين انواع فساد :
-1 فساد كلان
-2 فساد خرد
-1 فساد كلان: فسادي است كه به بالاترين سطوح دولت نفوذ مي كند و ياعث مي شود به نحو وسيعي اعتماد به حكمراني خوب ، حاكميت قانون و ثبات اقتصادي از بين برود. معمولا اين فساد توسط افراد و مقامات رده بالاي نظام اداري ، به صورت باندي صورت مي گيرد. مرتكبان اين نوع فساد ، جزو گروه هاي مجرمان يقه سفيد و از صاحبان زر و زور هستند. اينگونه افراد زيان ها و خسارت هاي غير قابل جبراني بر پيكره جامعه وارد مي سازند ، و با برخورداري از (توان توجيه ) یا ( حمايت ) یا ( امكان فرار ) غالباً مصون از تعقيب بوده ، و به عبارت ديگر از حاشيه امن برخوردار هستند.
-2 فساد خرد: فسادي است كه متضمن مبادله مقادير بسيار اندكي از پول و اعطاي منافع كوچك از سوي كساني است كه به دنبال رفتار ترجيحي يا استخدام دوستان و آشنايان در مناصب كم اهميتند.
كنترل فساد كلان ، مقدم بر كنترل فساد خرد است ، زيرا بدون كنترل فساد كلان ، اميدي به حل مشكل فساد خرد نيست . مطالعات انجام شده حاكي از آن است كه در كشورهاي مختلف فساد اداري در رده هاي مياني و پايين نظام اداري ، تا حد زيادي به ميزان فساد در بين سياستگذاران و كاركنان عالي رتبه در آن نظام اداري ، بستگي دارد. هنگامي كه در يك نظام اداري قسمتي از هيات حاكمه ، فاسد باشند ، اينگونه نخبگان حاكم براي دستيابي به درآمدهاي فاسد و نامشروع ، از يك سو به كمك مديران مياني نيازمندند و از سوي ديگر ،آنان ناچار هستند نهادهاي نظارتي و حسابرسي ، مطبوعات ، سازمان هاي بازرسي و دستگاه هاي قضايي را تضعيف كنند.
اهميت و ضرورت مبازره با فساد
از آنجا كه فساد اداري :
• اعتماد مردم نسبت به دستگاه هاي دولتي و غير دولتي را كاهش مي دهد، بي تفاوتي ، تنبلي و بي كفايتي را در جامعه افزايش مي دهد.
• اعتقاد و ارزش هاي اخلاقي جامعه را متزلزل مي كند.
• هزينه انجام كارها را افزايش داده و رقابت پذيري را دشوار مي سازد.
• تلاش هاي دولت ها براي فقر زدايي را ناكام ساخته و موجب بي انگيزگي و بدبيني در جامعه مي شود.
• زمينه تضعيف روحيه افراد درستكار را فراهم مي آورد.
• مانع سرمايه گذاري شده و مسير رشد و توسعه اقتصادي را مسدود مي نمايد
• از طريق هدايت ناصواب و ناصحيح استعدادها و منابع بالقوه و بالفعل انساني و مادي به سمت فعاليت هاي نادرست براي دستيابي به درآمدهاي سهل الوصول، زمينه ركود در تمام ابعاد جامعه را فراهم ميكند .
• همانند سرطان بوده و هر جا كه ريشه بدواند ، روز به روز بر سرعت شيوع آن افزوده شده و در نتيجه مقابله با آن بسيار دشوار مي گردد.
• نتيجتاً شناخت و مقابله با آن در عرصه هاي مختلف حائر اهميت بوده و ضرورتي جدي و انكار ناپذير است.
رويكردهاي نظري براي پيشگيري و مبارزه با فساد
بطور كلي محققان چهار رويكرد متفاوت را براي پيشگيري و مبارزه با فساد اداري بر شمرده اند كه عبارتند از :
-1 رويكرد علمي :
-2 رويكرد تجربي:
-3 رويكرد ارزشي :
-1 رويكرد علمي : در اين رويكرد به كمك شاخه هاي علوم رايج بخصوص علوم انساني ، به شناخت و چيستي پديده فساد اداري و چرايي بروز آن و چگونگي پيشگيري و يا مبارزه با آن مي پردازند.
-2 رويكرد تجربي: در اين رويكرد ، به بررسي تجربيات انجام شده در كشور ، از حيث فرصت ها و تهديدها ، نقاط قوت و نقاط ضعف مربوط به مبارزه با فساد اداري پرداخته مي شود.
-3 رويكرد ارزشي : در اين رويكرد با مراجعه به منابع ارزشي هر جامعه ، مباني و مصداق هاي پيشگيري و
مبارزه با فساد اداري استنباط و استخراج مي شود.
سابقه فساد اداري
• مطالعه تاريخ تمدن بشر حاكي از آن است كه فساد ، در جوامع انساني قدمتي به اندازه طول تمدن بشردارد.در حال حاضر نيز با توجه به پيچيدگي تمدن ها و در نتيجه پيچيدگي و تنوع سازمان ها ، فساد يكي از مسائل و مشكلات مبتلا به جوامع بشري (كشورهاي جهان) است.
• منتسكيو معتقد است ، فساد باعث مي شود كه يك سامانه سياسي صحيح و خوب به يك سامانه ناپسند تبديل گردد. به عقيده وي در حكومت هاي مبتني بر دموكراسي از شدت و حدت فساد كاسته مي شود ، اما بر عكس حكومت هاي ديكتاتوري ، زمينه را براي بروز و ظهور فساد مهياتر مي كنند.
• ابن خلدون علت اصلي فساد اداري را تمايل شديد طبقات حاكم به زندگي تجملاتي مي داند و معتقد است كه هزينه زياد تجملات ،طبقات حاكم را وادار مي كند كه به فساد اداري متوسل شوند.
• جنگ هاي پي در پي و مستمر، خشونت ها و قيام ها عليه تمدن ها و طبقات حاكم ، از بين رفتن سازمان ها و در هم ريختن جوامع ، همواره ناشي از فساد اداري بوده است. مي توان گفت فساد اداري در كنار ساير عوامل ،از جمله عوامل مهم در فروپاشي تمدن ها بوده است. تاريخ و تجارب حكومت ها حاكي از آن است كه رابطه معكوسي بين استفاده درست و بجا از قدرت و گسترش قلمرو فساد اداري وجود داشته است. بطوري كه هرگاه از قدرت به طور مطلوب استفاده بعمل مي آمده ، ميزان فساد اداري كاهش مي يافته است.
مصاديق فساد اداري
مصاديق (( فساد اداري )) را مي توان در قالب معضلات و ناهنجاري هاي رفتاري به شرح سرفصل هاي ذيل ،
دسته بندي كرد:
·        سوء استفاده از موقعيت شغلي :
·        ارتشاء:
·        اختلاس:
·        كلاه برداري :
·        بي عدالتي :
·        قاچاق (هرنوع):
·        پورسانت:
·        باج خواهي :
·        ايجاد نارضايتي براي ارباب رجوع(ذينفعان):
·        سرقت اموال و دارايي هاي سازمان :
·        فروش اطلاعات محرمانه سازمان به ديگران :
·        افشاء اطلاعات سري و محرمانه سازمان :
·        باند بازي و دسته گرايي:
·        قوم و تبارگماري :
·        همپالگي گرايي :
·        كم كاري :
·        تباني:
·        جعل اسناد و مدارك :
·        دستكاري در اسناد و يا از بين بردن آنها:
تهديد و ارعاب ديگران با قصد وانگيزه ارتكاب به فساد وامثال آنها به صورت انفرادي ، گروهي و يا سازمان يافته .
·        رشوه خواري به عنوان رايج ترين شكل فساد اداري موجب :
ü     افزايش هزينه هاي معاملات و عدم اطمينان در اقتصاد .
ü     اختلال در سرمايه گذاري داخلي و خارحي و عدم كارآيي در اقتصاد.
ü     سوق منابع واستعدادها به سوي فعاليت هاي نادرست و رانت خواري .
ü     تحريف در اولويت بخشي و گزينش نادرست فن آوری ها.
ü     سوق دادن شركتها و سازمانها به سوي فعاليت هاي زيرزميني .
ü     تضعيف توانايي كشور براي افزايش درآمدها.
ü     سيرقهقرايي وپس روي فعاليتهاي خدماتي وتجاري توسط سازمانها وياشركت هاي كوچك مي شود.
عوامل فساد اداري
با عنايت به مطالعات انجام شده ، موارد ذيل عواملي است كه منجر به فساد اداري مي شوند:
• فقدان نظامهاي شايسته
• ضعف مهارتهاي مديريتي و فني
• نگرشهاي ضعيف و تشريفات وسيع اداري
• برخورداري از پرداخت و منافع (پاداش)نامناسب
• مديريت نامناسب منابع انساني
• مختل بودن فعاليتهاي سازماني
• مديريت و آموزش نظارتي ناكافي
• امكانات،دارايي ها و فرهنگ هزينه نامناسب
• پيچيدگي غير ضروري تشريفات
• سوءاستفاده از اختيارات شكلي
• فقدان پاسخ گويي
• مديريت اجرايي و شاخصهاي سنجش پذيرنامناسب
• پروژه محوري به جاي برنامه محوري
• رويكرد تك بعدي به جاي چند بعدي
• فقدان حاكميت اخلاق و كد هاي رفتاري براي كارگزاران شهري

عوامل موثر در ارتقاء سلامت اداري
در برنامه ريزي ها:
فرهنگ بسازيم تا بخواهيم “ خواستن”
گسترش دانش بدهيم تا بدانيم “دانستن”
ارتقاي فناوري بدهيم تا بتوانيم “توانستن”
اصلاح ساختار بدهيم تا بشود “شدن”
ارتقاء سلامت نظام اداري از طرق زير تحقق مي يابد:
الف - شفاف سازي انجام امورو فعاليتها و افزايش پاسخگوئي
ب - افزايش رضايتمندي خدمت گيرندگان و احقاق حقوق و احترام به ارباب رجوع
ج - برقراري نظام شايسته سالاري در انتخابها و انتصابها
د - بهبود فرهنگ عمومي و تقويت نظارت مردمي
ه - بهبود فرهنگ سازماني و تقويت ارزشهاي ديني و اخلاقي در رفتار سازماني و شغلي كاركنان
و - تقويت مشاركت و فعاليت بخشهاي غيردولتي با رفع موانع انحصاري در فعاليتهاي اقتصادي، اجرائي و توسعه اي كشور
ز - تدوين نظام حقوقي مؤثر براي پيشگيري و مبارزه با فساد و افزايش سلامت در اتخاذ تصميمات،اقدامات و فعاليتهاي سازمانهاي دولتي و عمومي
تجربيات برخي از كشورها در رابطه با مبارزه با فساد اداري
به گزارش مركز پژوهش هاي مجلس شوراي اسلامي در ميان كشورهاي مختلف جهان ، دولتهايي كه درحوزه شرق و جنوب شرقي آسيا واقع شده اند به طور جدي مبارزه با فساد را در دستور كار قرارداده اند .كه اقدامات برخي ازكشورها به قرار ذيل مي باشد :
الف :كره جنوبي :
-1 بازنگري در قوانين و مقررات .
-2 تشكيل نهادي مستقل براي مبارزه با فساد .
-3 افزايش حقوق و مزاياي خدمتگزاران دولتي .
-4 توسعه مشاركت هاي مردمي در حركت مبارزه با فساد .
-5 ساختن محيط اجتماعي فساد ناپذير .
-6 تقويت و اجراي منظم و گام به گام سياست هاي مبارزه با فساد
كميسيون مستقل ضد فساد كره جنوبي براي اين امر 4 ابتكار اصلي به مورد اجرا گذاشته است .
-1 ايجاد نظام بررسي و هماهنگي با نظام نظارتي چند وجهي
-2 ارزيابي و نظارت ( آگاه سازي مقامات عمومي و متقاضيان خدمات مدني از مقوله فساد )
-3 آموزش و ترويج (در نظر گرفتن دوره هاي آموزشي مبارزه با فساد براي دانش آموزان )
-4 طراحي نظام همكاري. مضافاً اين كشور در بعد بين المللي به عضويت سازمان بين المللي شفافيت درآمده و با مشاركت كشورهاي استراليا، ژاپن و نيوزيلند كنوانسيون ضد ارتشاي سازمان همكاري اقتصادي
را به تصويب رسانده است .
ب: چين :
اين كشور به منظور مبارزه با فساد اداري از سال 1979 به ايجاد كميسيون نظارت انظباطي در داخل حزب كمونيست همت گمارده است .

برنامه ريزي ارتقاي سلامت نظام اداري:
مبارزه با فساد اداري از برنامه هاي جدي نظام جمهوري اسلامي ايران مي باشد .به طوري كه در تاريخ 1380/2/10 رهبر معظم انقلاب طي فرماني بر آن تاكيد نمودند .علي ايحال علاوه بر سازمانها و دستگاه هاي نظارتي نظير سازمان بازرسي كل كشور ، ديوان محاسبات و سازمان حسابرسي كه براساس قانون اساسي ، وظيفه نظارت مالي ، اداري و عملكردي بر دستگاه هاي اجرايي را بر عهده دارند ، ستادي تحت عنوان ستاد ارتقاء سلامت نظام اداري و مقابله با فساد ، زير نظر معاون اول رئيس جمهور ايجاد كه ماموريت ، اهداف ، سياستها ، وظايف و ساختار آن به شرح ذيل است :
الف. ماموريت :
·        كنترل و كاهش فساد و سالم سازي مجموعه دستگاهها
·        تقويت شناخت و جلب اعتماد حمايت عمومي از برنامه هاي ضد فساد
·        ترويج ونهاينه كردن تفكر وعمل پيشگيري ازفساد ومقابله باآن توسط مسئولان و كاركنان در حيطه
مسئوليت سالم سازي دستگاهها
ب. اهداف :
·        حاكميت قانون بر عملكرد همه دستگاه ها و تعامل بين آنها و خدمت گيرندگان.
·        شفاف سازي قوانين ، مقررات ، فرآيندها و عملكرد در بخش خدمات .
·        پاسخ گويي بدون تبعيض همه دستگاه ها به درخواست خدمات مراجعين .
·        نهادينه شدن حساب دهي مديريت در همه سطوح مديريتي دستگاهها .
·        افزايش بهره وري و ميزان اثر بخشي و كارايي دستگاه ها (بهره وري ).
·        ايجاد و تقويت مستمر توان اداري و مردمي پيشگيري از وقوع فساد .
·        شناسايي و اقدام قانوني در قبال مرتكبين فساد با همكاري دستگاه قضايي.
ج- سياست ها :
1.     ادامه اجراي برنامه هاي تحول اداري
2.     شفاف سازي قوانين،مقررات وآيين نامه هاي حاكم برفعاليت هاي اقتصادي كشور، به ويژه درموارد زير:
ü     خريدهاي خارجي
ü     قرارداد هاي داخلي
ü     ارائه تسهيلات بانكي
ü     واگذاري سهام
3.     شفاف سازي قوانين ، مقررات ،آيين نامه ها ، و دستور العمل هاي خدمت دهي ازطريق كاهش حجم ، ساده سازي و استاندارد سازي آن
4.     تقويت نظام وسازو كارهاي نظارت وكنترل درون سازماني و برون سازماني دستگاه ها درجهت كشف موارد، پيشگيري ومقابله با فساد.
5.     شناسايي زمينه ها و فرايندهاي فسادخيز، واصلاح آن ها در جهت تقويت كنترل هاي داخلي و پيشگيري از فساد.
6.     پژوهش درموضوع فساد و استفاده از تجارب موفق كشورها در پيشگيري و مقابله با آن و تدوين راه كارهاي بومي براي اين منظور.
7.     استفاده از نظارت همگاني از طريق آموزش مستمر مردم و كاركنان دولت و استفاده از حداكثر ظرفيت ملي براي مبارزه با فساد.
9.     اولويت دادن به موضوعات مربوط به امورمالياتي، شهرداري ها، گمركي و صادرات و واردات، خصوصي سازي شركت ها، كنترل مواد غذايي و دارويي، انتظامي و معاملات دولتي دربرنامه ريزي و اقدامات پيشگيري و مبارزه با فساد.
د. وظايف :
ü     تعيين سياست ها و راهبردهاي پيشگيري و مبارزه با فساد به عنوان وظيفه و تعهد دولت.
ü     تعيين سياست هاي اطلاع رساني در زمينه فساد اداري و نتايج حاصل از رسيدگي به موارد فساد.
ü     تصويب برنامه هاي پيشگيري و مبارزه با فساد و نظارت بر عملكرد و حسن اجراي اين برنامه ها.
ü     تشويق ، مشاركت و سازماندهي مردمي در جهت ترويج و توسعه فرهنگ قانون مداري.
ü     صدور مقررات و احكام لازم براي ايجاد سلامت اداري و مبارزه با فساد در چارچوب قانون.
ü     تصويب و ابلاغ دستور العمل هاي لازم براي اجراي سياست هاي پيشگيري و مبارزه با فساد ، در هر يك از دستگاه هاي اجرايي.
ü     ارزيابي عملكردها ، بازبيني سياست ها و اولويت برنامه هاي سالانه.
ü     انتشار گزارش سالانه ميزان فساد .

نتيجه گيري و پيشنهادها
فساد اداري به دليل نقش و تاثير منفي زيادي كه بر كارايي و اثر بخشي نظام مديريت اداري كشورهاداشته و دارد ، همواره مورد توجه دولت ها ، و نهادهاي بين المللي از جمله :
ü United Nations Development Program (UNDP) برنامه عمران ملل متحد
ü Organization For Economic Cooperations and Development (OECD)
سازمان همكاري و توسعه اقتصادي
ü Program For Accounitibility and Transparency (PACT)
ü برنامه شفافيت و پاسخگويي
ü Transparency International (TI)   موسسه شفافيت بین المللی
مطالعه تجارب برخي از كشورهايي كه سابقه بيش از چند دهه مبارزه با فساد اداري را در كارنامه خويش دارند ، حاكي از آن است كه :
مبارزه با فساد اداري مستلزم اراده مقامات ارشد كشورها و عزم ملي به صورت توامان است .
مبارزه با فساد اداري مستلزم شفاف سازي قوانين و مقررات ضد فساد است.
مبارزه با فساد اداري مستلزم ايجاد سازمان ضد فساد است.
مبارزه با فساد اداري مستلزم مبارزه مستقيم(بازرسي موارد فساد ) و غير مستقيم(آموزش عمومي و
اصلاح سيستمها و روش هاي انجام كار) با فساد است .
مبارزه با فساد اداري مستلزم آموزش عمومي بر عليه فساد و تداوم آن است.
مبارزه با فساد اداري مستلزم پيشگيري از وقوع فساد است(پيشگيري از وقوع فساد مقدم بر مبارزه
با آن است ) و يا به عبارتي علاج واقعه قبل از وقوع آن.
پيشگيري از فساد اداري از طريق بهبود نظام اداري وترويج شفافيت عملكرد و پاسخگويي سازمان
هاي دولتي ، شامل :
تدوين رويه هاي كاري .
تدوين زمان استاندارد براي صدور مجوزها و گواهي نامه ها .
ارائه جزوه راهنماي معرف سازمان .
اصلاح سيستم ها و رويه هاي اجرايي.
استفاده موثر از سيستم هاي اطلاعاتي رايانه اي.
بهبود سازمان و نيروي انساني .
تهيه منشور اخلاقي سازماني براي هر يك از سازمان ها .

ترويج ارزش هاي ديني ، اخلاقي و اصولي رفتار سازماني .__

ارتقاء سلامت اداري و مبارزه با فساد (2)

مطالب مشابه :

تسهیلات مربوط به جانبازان زیر 25 درصد

خدمات ويژه جانبازان كمتر از 25 درصد

ارتقاء سلامت اداري و مبارزه با فساد (2)

پرسش و پاسخ پیرامون چگونگی اعزام به خارج از کشور جهت ادامه تحصیل

انواع عضویتهای بسیج

خدمات ويژه جانبازان 50 تا 69 درصد و خانواده آنها

شرایط بورسیه و پرسشهایی در مورد بورسیه خارج از کشور

برنامه زمانی ثبت نام دانشگاه های دولتی و مدارک مورد نیاز برای ثبت نام در سال 89 کلیه دانشگاههای کشور

اطلاعيه آگهي استخدام پيماني شركت مادر تخصصي فرودگاه هاي كشور (زن ومرد)