رنگ در معماری

2.فرهنگ یعنی واحد های مقایسه ذهنی در هرجا به گونه ای اعتبار دارد .

3. عوامل اجتماعی و روانی

جهت استفاده از رنگ در فضای معماری و بلاخص فضای داخلی نکاتی باید مد نظر قرار گیرد که عبارتند از :

1. کاربرد و کارآیی آن فضا

2. موقعیت جغرافیایی آن فضا

3. میزان دریافت نور طبیعی آن فضا

4. افراد استفاده کننده از آن فضا

5. نحوه زمان استفاده از آن فضا

6. ترکیب مبلمان آن فضا و ...

رنگ هایی که در فضا های معماری کنار هم می نشینند :

1.ترکیب رنگ کرم با تمام رنگ ها در دکوراسیون یکی از بهترین رنگ های جانشین سفید رنگ کرم است چرا که علاوه بر اینکه درخشندگی رنگ سفید را ندارد . مقداری هم چرک تاب است . همین خصوصیت باعث می شود با تمام رنگ ها هارمونی زیبا و موضوعی ایجاد کند البته در استفاده از این رنگ با رنگ های دیگر باید دقت کرد که در چه فضایی و با کدام رنگ ترکیب می شود . زیرا هر فضایی خصوصیت و کارکرد مربوط به خود را در میان رنگ ها فقط یک رنگ وجود دارد که با رنگ کرم سازگار نیست و تا حد امکان از همنشینی آن ها باید دوری کرد. رنگ کرم همان رنگ سفید است که با مقداری رنگ زرد آمیخته شده است به همین دلیل در کنار رنگ زرد ترکیب نا همگونی به وجود می آورد .

الف. اتاق خواب : اگر می خواهید از رنگ کرم در فضاهای اتاق خواب استفاده کنید می توانید آن را در کنار رنگ های آبی ، شکلاتی و نسکافه ای قرار دهید به عنوان مثال اگر دیوار های اتاق خواب شما کرم است می توانید رو تختی و ملحفه تخت خود را از دو رنگ ترکیبی آبی و کرم به صورت راه راه و چهار خانه ای در آورید و پاتختی ها بهتر است چوبی و به رنگ قهوه ای تیره باشد و بروی آن آواژور هایی به رنگ نسکافه ای قرار گیرد . فرش کف اتاق هم می تواند از رنگ استفاده شود .

ب. اتاق پذیرایی : اگر دیوار های اتاق پذیرایی شما به رنگ کرم است می توانید پارچه مبلمان خود را از رنگ کرم استفاده کنید و در روی آن از کوسن های بنفش قرار دهید و همچنین بر روی گنجه دکوری کوتاه چوبی از گلدانهای سرامیکی سبز رنگ که در داخل آن پر از گل های زنبق بنفش رنگ هست استفاده کنید . برای کف فضا از فرش کرم رنگ و پرده های با دو رنگ تلفیقی بنفش و سبز در طرح های مختلف راه راه و چهار خانه و ... استفاده کنیم .

ج. سرویس های بهداشتی : در سرویس های بهداشتی نیز می توانیم در مقابل رنگ کرم کاشی ها و تمامی وسایل دستشویی از سرامیک های متنوع و طرح دار شطرنجی راه راه و غیره و دو رنگ سفید و مشکی بهره بگیریم و از حوله های قرمز و نارنجی رنگ کرم استفاده کنیم .

آشپزخانه : یکی از سطوح دیوار به رنگ کرم و سطح مقابل آن نارنجی ، میز و صندلی موجود در آشپزخانه به رنگ قهوه ای پر رنگ و دو صندلی قرمز رنگ را می شود در این فضا استفاده کرد .

رنگ کرم یک رنگ استثناء است ، بدین معنا که با تمام رنگ ها هم نشینی جذابی دارد اما در همنشینی سایر رنگ ها باید دقت شود.

الف: رنگ های مکمل زرد و بنفش : دو رنگ مکمل وقتی کنار هم قرار بگیرند خاصیت رنگین بودن یکدیگر را تشدید و هنگامی مخلوط می شوند که یکدیگر را خنثی می کنند . رنگ زرد از رنگ های اصلی است و هنگامی که در کنار رنگ بنفش قرار می گیرد صحنه خیره کننده و جذابی پدید می آورد . رنگ زرد ترکیبات گوناگونی دارد . مانند طراحی زرد مایل به کرم . زرد کهربایی ، زرد مایل به نارنجی و ... که در کنار ترکیبات بنفش مانند بنفس مایل به آبی ، بنفش مایل به قرمز ، ریتم موزون و هماهنگی را به وجود می آورد . یکی از کاربردهای رنگ زرد در آشپزخانه است زیرا این رنگ اشتها آور است بلاخص اگر آشپزخانه نور کافی ندارد یا پنجره های کوچکی دارد که نور کمی دارد . این رنگ نورپردازی شما را پر جلوه تر می کند .

آشپزخانه : اگر دیوار های آشپزخانه تان رنگ زرد مایل به کرم است دیواری که پنجره در داخل آن قرار دارد به رنگ زرد مایل به طلایی و رنگ سقف هم به رنگ بقیه دیوار ها باشند . میز نهار خوری چوبی و روی میز آن ترکیب نارنجی و زرد به صورت چهارخانه ای که روی آن بشقاب هایی به رنگ زرد و دستمال سفره هایی به رنگ قهوه ای گذاشته شده است . سایر وسایل نیز تلفیقی از رنگ های زرد و بنفش است

اتاق پذیرایی : در یک اتاق پذیرایی مبلمان چوبی و رو مبلی به رنگ سبز و کوسن هایی به رنگ بنفش قرار دهیم . دیوار های اتاق را کرم انتخاب کنیم و لوستر را طلایی ، رو میزی را بنفش و از جنس حریر ، و روی آن شمع های نقره ای و نیز ظرف چوبی پر از شکلاتهای قهوه ای قرار داشته باشد . برای تکمیل چدیمان به جای هیزم داخل شومینه گلدان سرامیک به رنگ سبز با گل های نرگس زرد و یا زنبق بنفش استفاده نماییم .

اتاق خواب : اتاق خوابی که پرده هایی زرد با تخته های چوبی که رو تختی و بالش های آن و چراغ خواب زرد ، شمع سبز رنگ با رایحه سیب قرار دارد . استفاده از رنگ بنفش برای دیوار های کتابخانه باعث می شود فضا بسیار دنج و آرامش بخش باشد . بهتر است رنگ صورتی را برای دیوار های اتاق نشیمن انتخاب کنید و برای درب ها نیز از رنگ سبز لیمویی استفاده کنیم .

طیف های رنگ طوسی

استفاده از رنگ های طوسی به صورت سفید روشن همراه با کمی رنگ آبی روشن می تواند فضای رویایی برای اتاق شما خلق کند طوری که دیوار ها را با طوسی ملایم و براق و رادیاتور ها را با رنگ نوک مدادی طوسی سیر رنگ آمیزی کنیم .

الف) طوسی ، صورتی ، زرد ، سبز : برای مثال دیواری که پشت آباژور ها قرار گرفته باید طوسی شود . دیواری که در آن قفسه اتاق ها قرار دارد بهتر است با رنگ صورتی نقاشی شود . اگر روی دیوار تابلوی هنری قرار دارد آن دیوار باید به رنگ زرد باشد . همچنین دیواری که شومینه در آن واقع شده است اگر به رنگ سبز مایل به آبی رنگ شود زیباتر است .

ب) طوسی ، کرم ، قهوه ای تیره : اگر مجبورید از لوازم دکوری طوسی و قهوه ای (رنگ های خنثی) استفاده کنیم دیوارها را به رنگ طوسی ، چهار چوب پنجره ها را به رنگ تیره و سقف را کرم ، وسایلی که روی زمین اند از رنگ سفید گچی و در جاهایی که به رنگ تیره تر می رسد رنگ وانیلی گرم به آن اضافه می کنیم.

ج) سبز مغز پسته ای ، آبی آکواریومی (آبی مایل به سبز): این ترکیب رنگ بخصوص از نوع براق بهترین انتخاب برای رنگ آمیزی اتاق های کوچک و بدون پنجره است سقف و دیوارها سبز پسته ای، کتابخانه و قفسه ها آبی آکواریومی.

د) آبی فیروزه ای و آبی لاجوردی : از ترکیب این دو رنگ همراه با سفید ، بسیار سریع و ارزان می توان یک کاغذ دیواری زیبا خلق کرد. این کار فضای اتاق شما را چشم گیر و قوی می سازد.

و) آبی و قهوه ای : یکی از رنگ هایی که هارمونی زیبایی با رنگ آبی دارد رنگ قهوه ای می باشد. وقتی این دو رنگ کنار هم قرار می گیرند مانند یک آهنگ ریتمیک و موزون یک موسیقی جذاب را پدید می آورد بطوری که انسان را از هر گونه افکار منفی ستیزه جویانه و نا امید کننده دور می کند.
تنالیته های رنگ قهوه ای شامل شکلاتی ، قهوه ای روشن ، نسکافه ای ، قهوه ای سیر ، شتری و...
تنالیشه ای آبی شامل آبی اقیانوسی ، آبی ارغوانی ، آبی آسمانی ، سورمه ای ، آبی لاجوردی ، آبی فیروزه ای و... می باشد.از هم نشینی همه ی این ته رنگ ها می توان لذت برد به شرط آنکه به درجه ی سیری و روشن آنها توجه شود. این ترکیب نباید بیش از حد سیر و یا بیش از حد روشن شود.

اتاق خواب : طیف آبی یکی از رنگ های تلطیف است و شما می توانید با هم نشینی این رنگ در کنار قهوه ای آرامش را در اتاق خواب خویش پدید آورید. بطور مثال چنانچه دیوارهای اتاق خواب به رنگ سفید باشد، تخت چوبی به رنگ قهوه ای تیره ، ملحفه و رو تختی های آن به رنگ آبی اقیانوسی در طرح های آبی ، سفید راه راه یا چهارخانه و... همچنین بالشت ها به رنگ آبی اقیانوسی انتخاب می شود. چراغ خوای می تواند نسکافه ای و پرده ها نیز تلفیقی از آبی اقیانوسی و سفید شبیه رو تختی ها باشد. رنگ فرش ها هم مشابه چراغ خواب نسکافه ای انتخاب شود.

پذیرایی: دیوارهای فضای نشیمن و پذیرایی بطور یک در میان به رنگ آبی آسمانی و سفید رنگ آمیزی شود و پارچه های مبل چوبی به رنگ قهوه ای تیره و یا تلفیق شکلاتی و نسکافه ای راه راه انتخاب شود. رنگ کوسن ها آبی اقیانوسی ، رنگ پرده ها نیز آبی اقیانوسی و فرش کف هم نسکافه ای است. در این فضا می توان گلدان های سرامیکی به رنگ قهوه ای با رزهای آبی رنگ هلندی و همچنین شمع های نسکافه ای و شمعدان های نقره ای استفاده کرد.

آشپزخانه : اگر آشپزخانه کوچک است می توان دیوارها را به رنگ سفید و سقف را به رنگ آبی آسمانی درآورد. پرده های چهارخانه ای آبی و سفید، رومیزی و زیر به رنگ آبی، و روی آن بشقاب ها به رنگ سورمه ای ، گلدان سرامیکی به رنگ سفید با رزهای هلندی آبی انتخاب شود. روی سنگ اپن ظرف چوبی قهوه ای و داخل آن گل های خشک آبی رنگ و لوستر آشپزخانه به رنگ آبی انتخاب شود.

سیاه : مشکی جزء رنگ های خنثی است که به عنوان مهار کننده کمک می کند تا رنگ های دیگر با یکدیگر تلفیق شوند یا اثراتی در هم ایجاد کنند. مشکی رنگ زیرک و معما گونه است که هم می تواند روحیه ی ناراحتی و هم شادی را در شما تقویت کند. در فصل تابستان ، استفاده از رنگ های زرد ، قرمز و سبز روشن در کنار مشکی در فصل تابستان اند و در طول زمستان استفاده از رنگ قرمز تیره در کنار این رنگ یک منظره ی فوق العاده زیبا و متناسب با حال و هوای فصل را پیش و روی شما قرار می دهد.

سرویس های بهداشتی: اغلب رنگ مشکی را برای ایجاد یک پیشخوان مجلل در رختکن یا وان های از جنس گرانیت مشکی در حمام بکار می برند ولی اگر تمایل دارید می توانید برای کف ، از سرامیک های مشکی و سفید، برای دیوارها از کاشی های سفید ، توالت فرنگی مشکی و در کنار وان مشکی و حوله های سفید رنگ استفاده نمائید. رنگ های زرد ، قرمز تیره ، سفید ، سبز لیموئی ، نقره ای و یا حتی صورتی رنگ های مناسب برای هماهنگی در کنار مشکی می باشد.

اتاق خواب : اگر شما یک اتاق خواب رومانتیک را می پسندید و به رنگ قرمز علاقه دارید می توانید از سه رنگ سفید ، قرمز و مشکی بصورت تک رنگ یا تلفیقی استفاده نمائید. بطور مثال چنانچه دیوار ها سفید باشند می توان از روتختی قرمز زرشکی با پرده های زرشکی و همچنین یک قالیچه ی سفید مشکی راه راه استفاده نمود. چنانچه دارای روحیه ی بسیار آرام هستید و تمایل دارید اتاق خوابی روشنی داشته باشید، می توانید از رنگ بندی های دیگری استفاده نمائید. بطور مثال چنانچه کف اتاق سرامیک طرح دار سفیدمشکی می باشد ، یک فرش سفید مشکی طرح دار با دیوار هایی به رنگ سفید و چراغ خواب به رنگ سفید و پرده های توری شیری رنگ لازم دارد. پیشنهاد ما این است که یک رنگ زنده را به این فضا اضافه کنید تا احساس خستگی ذهنی نکنید. مثلاً تخت های فرفورژه را در نظر بگیرید که روی آن روتختی مشکی ، بنفش راه راه قرار دارد یا اینکه دیوار های اتاق را با رنگ بنفش کم رنگ یا صورتی رنگ آمیزی نمائیم.

اتاق کودک : یک دیوار اتاق کودکتان را آبی روشن ، یکی را زرد ، یکی را سبز و دیگری را صورتی رنگ آمیزی کنید. برای سرویس های اتاق کودک تلفیقی از رنگ سفید و صورتی را انتخاب نمائید و برای کف از فرش سفید مشکی راه راه یا شطرنجی و... استفاده کنیم.

سالن پذیرایی : در سالن پذیرایی و نشیمن هم می توانید با استفاده از رنگ مشکی ، فضای نور را مجلل کنید. کف پوش طرح دار سفید مشکی به همراه چراغ های قرمز و شمع های قرمز رنگ بر روی گنجه ی چوبی که در گوشه پذیرایی قرار دارد و پرده های توری سفید رنگ به همراه مبلمان سفید و مشکی محیطی مجلل و شاهانه ایجاد کرد.

مهمانی رنگ در آشپزخانه :

بنابر تحقیقات انجام شده بر روی مردم خاورمانه رنگ های زیر دارای این گونه تعاریف هستند:

قرمز : باعث افزایش گرسنگی در افراد می شود و در عین حال حس خشونت را بالا می برد. پس هیچ وقت از آن به عنوان رنگ زمینه استفاده نکنیم.

مشکی : این رنگ باعث جذب نور می شود و روشنایی را به تسخیر خود در می آورد . بنابراین منجربه کوچک به نظر رسیدن محیط می شود. رنگ مشکی به هیچ وجه نباید درون آشپزخانه شما راه پیدا کند . چراکه علاوه بر توجیه روانشناسی با توجه به گرم بودن محیط آشپزخانه باعث افزایش دما می شود. حتی یک کاشی هم این تأثیر را دارد.

سفید : رنگ ساده و تمیزی است و در صورت ترکیب با رنگ های دیگر درون آشپزخانه ، محیطی جالب فراهم خواهد آورد.

نارنجی : رنگی گرم که اغلب باعث گرسنه شدن افراد شده و برای سالن های غذاخوری توصیه می شود.

سبز : رنگی که زمینه ی تفکر مردم در مورد زندگی خارج از خانه و محیط کار را فراهم می یابد.

آبی : بخاطر سردی اغلب موجب کم اشتهایی می گردد.

بخش دوم (نور)

نور: انسان ها در هر حالتی همچون کار ، آرامش و انجام فعالیت های روزمره نیازمند نور هستند. نور اصلی ترین عامل پویایی یک فضای داخلی است.بدون نور فرم ، رنگ و بافت قابل دیدن نخواهد بود همچنین با نور پردازی مناسب این نیست که نور کافی را ایجاد کنیم تا یک مخاطب در فضای کارهایش را به راحتی و دقت انجام دهد بلکه این یک هدف اولیه و شرط لازم می باشد . شرط کافی و در واقع هدف اصلی خلق یک محیطی زیبا و کارآمد منطبق با ویژگی های خاص آن فضا است.

ماهیت: نور از ذرات فوتن تشکیل شده که با سرعتی معادل 000/300 هزار کیلومتر در ثانیه به صورت امواج و ذرات حرکت می کنند و طیف های قابل رویت آن (قرمز تا بنفش)بر چشم اثر می گذارند.

اهمیت نورپردازی : اهمیت نورپردازی از آنجا مشخص می شود که بدون نور مناسب شما بسیاری از رنگ ها و بافت ها و در نهایت زیبایی را نمی توانید احساس کنید . جایگاه نور و نورپردازی آنقدر بالاست که در آئین ما از جایگاه مقدسی برخوردار می باشد چرا که در قرآن کریم آیه هایی را در رابطه با نور داریم از جمله آیه 35 سوره مبارکه نور که می فرماید : « خدا نور آسمان ها و زمین است. »

نور طبیعی و نور مصنوعی : نور طبیعی شامل نور خورشید ، ماه و ستارگان می باشد که در طول روز به عنوان یک منبع اصلی بکار می رود و در طول شب در ترکیب با نور مصنوعی مورد استفاده قرار می گیرد. علت نیاز به نور طبیعی از دو عامل ناشی می شود : 1- ارتباط با فضاهای خارجی که از طریق پنجره میسر می شود. 2 – ماهیت نور طبیعی و نیز تغییرات آن در طول روز که نور مصنوعی این خاصیت را ندارد.

به منظور یک طراحی مناسب لازم است شیوه هایی را که نور طبیعی از طریق آن ها وارد ساختمان می شود را بشناسیم . همچنین شناخت کامل و خصوصیات سیستم های نور پردازی مصنوعی داشته باشم. این دو بهم وابسته اند و در یک طراحی خوب این ارتباط به وضوح قابل درک است.

شار نوری : مقدار نور منتشر شده توسط یک منبع روشنایی نظیر یک لامپ را شار نوری می گویند.
شار نوری برحسب (LM) لومن اندازه گیری می شود که مقادیر آن توسط کارخانجات سازنده در جدولی تهیه شده . بطور مثال شار یک لامپ رشته ای 100 وات در حدود 1380 لومن است در حالی که شار نوری یک لامپ فلورسنت فشرده 20 وات با بالاست الکترونیک حدوداً 1200 لومن می باشد.

شدت : مقدار شار نوری ساطع شده از منبع نور در یک جهت خاص را شدت نوری می گویند و واحد اندازه گیری آن کاندلا (CD) است.

خیرگی : عامل آزار دهنده ی چشم است که بوسیله چراغ ها یا بصورت غیر مستقیم بوسیله سطوح منعکس کننده ایجاد می شود . خیرگی وابسته به میزان درخشندگی و اندازه ی منبع نور و همچنین موقعیت منبع نسبت به ناظر است.

خیرگی بر دو نوع است: 1 – خیرگی مستقیم که در اثر درخشندگی بیش از حد منابع نوری که به عنوان مثال از چراغ های نامناسب یا چراغ هایی با موقعیت نامناسب یا لامپ های پخش گر معمولی بدون حفاظ.

2- خیرگی انعکاسی به انعکاس آزار دهنده و مزاحم نور که از روی سطوح منعکس کننده مانند آینه ، صفحه ی نمایش کامپیوتر و... اطلاق می گردد.

شدت روشنایی : برای هر ناحیه تأمین روشنایی خاص باید مقیاسی از منابع روشنایی شدت خاصی از نور ایجاد کنند . شدت روشنایی در سراسر ناحیه ای که تأمین روشنایی آن مد نظر است باید به طور معقولی یکنواخت باشد.این به آن معنی است که سرتاسر اتاق باید به میزان مناسبی روشن شود. شدت روشنایی باید با استاندارد های مربوطه انتخاب شود که واحد آن لوکس(LUX) می باشد. مثلاً شدت روشنایی 20 LUX حداقل مقداری است که باید برای تمامی فضای داخل ساختمان باستثنای مناطق کاری در نظر گرفته شود. 200 LUX حداقل روشنایی است که باید برای مناطق کاری ساختمان در نظر گرفته شود.

روشنایی مستقیم و غیر مستقیم : چراغی که در ارتفاع بالای سطح کار نصب شده است را در نظر بگیرید، اگر نور چراغ در نیمکره پائین آن متمرکز باشد ، روشنایی بصورت مستقیم به سطح می تابد که اینگونه چراغ ها را چراغ با روشنایی مستقیم می نامند. برعکس ، اگر بیشتر نور چراغ در نیمکره بالایی آن متمرکز و روشنایی از طریق بازتابش نور از سقف و دیوارها به سطح کار تأمین شود اینگونه چراغ ها را دارای روشنایی غیر مستقیم می گویند.

تناسب : تناسب مفهومی ریاضی است که در هنر تجسمی بر کیفیت رابطه مناسب میان اجزاء اثر با یکدیگر و با کل اثر دلالت دارد. این رابطه می تواند ابعادی ، کمّی و یا درجه ای باشد.

تناسب طلایی : معمولاً تشخیص مناسب و ایجاد روابط مناسب میان اجزاء یک اثر هنری و میان اجزاء با کل بر اساس تجربه مهارت و ذوق زیبایی شناختی هنرمند است. در عین حال تناسب در اندازه ها از قوانین خاصی پیروی می کند که به آنها اصول و قواعد تقسیمات طلایی و یا تناسبات طلایی گفته می شود. بر این اساس می توان یک پاره خط را بطوری به دو قسمت تقسیم کرد که نسبت قسمت کوچکتر به بزرگتر مساوی با نسبت قسمت بزرگتر به کل پاره خط باشد. با استفاده از همچنین تصمیمی می توان مربع و مستطیل های منظمی با نسبت های طلایی به وجود آورد.

ریتم: ریتم یا ضرب آهنگ واژه ای است که معمولاً در موسیقی بکار می رود اما در هنرهای تجسمی ، ریتم معنایی ترسیمی دارد و عبارتست از تکرار ، تغییر و حرکت عناصر بصری در فضای تجسمی.
به عبارت دیگر تکرار منظم و متوالی یک عنصر تصویری ضرب و آهنگ بصری را بوجود می آورد. هنگامی که تکرار باعث اجرای یک الگوی خطی می شود ، ریتم بصری به آسانی قابل تشخیص است. هر چند در یک فضای داخلی توالی غیر خطی ، شکل ، رنگ و بافت می تواند ریتم های ماهرانه تری را بوجود آورد که ممکن است در آن واحد به چشم نیایند.

تأکید : در اصل تأکید مجاورت عناصر برجسته و فرعی در ترکیب یک مجموعه است. یک طرح بدون هیچ عنصر برجسته ای بی حالت و یکنواخت خواهد بود از طرفی اگر عناصر شاخص های زیادی داشته باشد نیز آشفته و نامنظم به نظر آمده و از اهمیت موضوع خواهد کاست.

کنتراست : کنتراست به معنای متضاد ، تباین ، کشمکش متقابل میان عناصر و کیفیت های بصیری است. کنتراست ارتباط منطقی و در عین حال متضادی را در میان اجزاء و عناصر مختلف یک ترکیب و یا یک اثر هنری بیان می کند. این تباین ها را می توان از نظر اندازه ، جهت ، حالت ، رنگ ، تیره گی ، روشنی و بافت شکل ها و یا از نظر فضای پر و خالی ، حجم منفی ، فرو رفتگی ، برجستگی ، شکل و زمینه مورد بررسی قرار داد.

ترکیب بندی (کمپوزیسیون): عناصر بصری و اجزاء آن از مهم ترین مراحل کار یک هنرمند است. در واقع ترکیب بندی عاملی است که با سامان بخشیدن موثر به چگونگی چیدمان و ایجاد نظم بین عناصر بصری موجود در فضا یا کادر سبب می شود تا مخاطبان اثر بتوانند بطور موثر با آن ارتباط برقرار کنند. در یک ترکیب بندی موفق اجزاء از کل اثر قابل تفکیک نیست ، همچنان که صورت یک اثر از محتوای آن قابل تفکیک نیست. بنابراین یک تفکیک صحیح علاوه بر گردآوردن عناصر و سازماندهی آنها طبق اصول بصری مکمل محتوای اثر نیز می باشد.

توازن : هرگاه یک اثر تجسمی انرژی بصری اجزاء آن با یکدیگر و نسبت کل اثر متعادل باشند ، آن اثر دارای ترکیبی متوازن خواهد بود اگرچه ممکن است اجزاء آن نسبت به یکدیگر قرینه باشد. در واقع توازن بیان کننده ی روابط متعادل عناصر بصری در یک ترکیب غیر متقارن است. براساس توازن ، میزان تیره گی ، روشنی ، بزرگی ، کوچکی ، فاصله شکل ها و عناصر بصری از یکدیگر و نسبت به کادر اصل بوجود آید.

تعادل : منظور از تعادل در هنرهای تجسمی ایجاد نوعی هماهنگی میان عناصر و اجزاء اثر می باشد . چشم های مخاطب بطور طبیعی در جستجوی تعادل بصری است ، در واقع وجود تعادل در یک اثر تجسمی مبیّن تأثیر گذاری متناسب و هماهنگ همه عناصر در آن ترکیب می باشد.

مشخصاتی که سنگینی بصری یک عنصر را بالا می برند و توجه ما را به خود جلب می کند از این قرارند:
1- شکل های بی قاعده و متضاد 2- رنگ های درخشان و بافت های متضاد 3- ابعاد بزرگ و تناسب نامعمول 4- جزئیات ریز و دقیق.

تعادل بر سه نوع است:

1-متقارن : تعادل متقارن حاصل نظم و ترتیب عناصر یکسانی است که از نظر شکل ، اندازه و جایگیری نسبی حول یک نقطه یا خط محور مشخص مشابه می باشد. به این نوع تعادل تقارن محوری یا دوجانبه می گویند.

2-تعادل شعاعی : که نتیجه مرتب کردن عناصر حول یک نقطه مرکزی می باشد.

3-تعادل نامتقارن : معمولاً عدم تقارن را بصورت نبود مشابهت در اندازه گیری شکل ، رنگ یا جایگیری نسبی میان عناصر یک ترکیب می شناسیم. در همان حالی که یک ترکیب متقارن نیازمند کاربرد عناصر دوبه دوی یک ثانیه است. یک ترکیب متقارن عناصر نامشابهی را بکار میگرید. تعادل نامتقارن بوضوح متقارن نیست و معمولاً از لحاظ بصری فعال و پویا بوده و قادر به بیان حرکت و حتی تغییر کثرت است . همچنین نسبت به تقارن انعطاف پذیرتر بوده و می تواند خود را با شرایط متنوع کارکرد فضا و وضعیت محیط وفق دهد.

فصل دوم – فاکتورهای طراحی

بخش اول : رنگ COLOR

مفهوم رنگ : وقتی از رنگ سخن به میان می آید ، همه ما تصوراتی از آن خواهیم داشت و بلافاصله رنگ یا رنگ هایی در نظرمان جلوه می کند مثل قرمز ، آبی ، سبز و... اهمیت و نقش رنگ در زندگی مفاهیم مختلف و متنوعی را در ذهن ما زنده می کند . امروزه رنگ و رنگ شناسی بعنوان یک علم در
سطح جهان مطرح است . در عصر حاضر رنگ در علوم مختلف و از زوایای متفاوتی مورد مطالعه قرار می گیرید. جنبه هایی مانند فیزیک نور و رنگ ساختار شمیایی رنگ ها، جامعه شناسی رنگ ، نماد شناسی رنگ ، رنگ در هنرهای تجسمی ، مفاهیم و رویکردهای نشانه شناسی و اسطوره شناسی و روحانیت رنگ ها درمان و شفای بیماران بوسیله رنگ ها یا منابع طبیعی رنگ ها و نهایتاً جنبه های روانی و شخصیتی رنگ ها بر روی انسان. رنگ در همه ابعاد زندگی جاری است و بنابراین مفهوم آن به معنای گستردگی مفهوم زندگی است یا به قول ایتن ، رنگ خود زندگی است.

چیستی رنگ : بطور کلی رنگ را می توان به دو معنای عمده بررسی کرد که یکی مواد رنگی و کاربرد آنهاست و دیگری ادراک و مفهوم پدیده رنگ است.

الف) رنگ را بعنوان ماده ای که با آن چیزی را رنگ آمیزی می کنند. در این معنی رنگ معمولاً از مخلوط رنگ دانه های بسیار ریز و موادی اصطلاحاً به آنها (انواع زرین ، صمغ و آب و روغن ) می گویند ساخته می شود. ب) رنگ بعنوان پدیده ای که در چگونگی آن سه عامل دخالت دارد .
این عوامل عبارتند از : 1 – نور ، که بدون آن رنگ اشیاء دیده نمی شود. 2 – ساختار مولکولی اشیاء که باعث می شود همه یا بخشی از نور تابیده شده منعکس شده و در نتیجه به رنگ همان بخش از طیف نور که از اشیاء به چشم منعکس می شود ، دیده شوند. 3- چشم انسان که نور بازتاب شده را توسط سلول های نوری شبکیه تشخیص می دهد. توضیح اینکه در شبکیه دو دسته سلول نوری وجود دارد: یک دسته سلول های استوانه ای که با آن ها تیره گی و روشنی مشخص می شود و دسته دوم دیگر سلول های مخروطی شکل هستند که رنگ ها را تشخیص می دهند.

مفاهیم پایه : چشم انسان رنگ ها را بر اساس سه خصوصیت از یکدیگر تشخیص می دهد:
الف) بواسطه رنگین بودن خود رنگها که اصطلاحاً به آن رنگ یا فام می گویند. مثل تمایز یا تشخیص رنگ زرد و قرمز از یکدیگر. ب) بواسطه میزان تیره گی و روشنی یشان. مثل نارنجی و بنفش
ج) بواسطه میزان خلوص رنگ ها مثل تشخیص رنگ قرمز از ارغوانی.

دسته بندی رنگ ها : 1- رنگ های اصلی یا درجه اول ، به رنگ هایی گفته می شود که معمولاً از ترکیب هیچکدام از رنگ های دیگر حاصل می شوند و عبارتند از : خاکستری تیره = قرمز + آبی

2- رنگ های درجه دوم : معمولاً از مخلوط کردن دو رنگ اصلی بوجود می آید. سبز = آبی + زرد
بنفش = آبی + قرمز و نارنجی = قرمز + زرد
3- رنگ های مکمل : هر یک از رنگ های درجه دوم مکمل یکی از رنگ های اصلی می باشد. به همین دلیل به رنگ درجه دوم رنگ های مکمل نیز گفته می شود.
4- رنگ های درجه سه : این رنگ ها از مخلوط کردن رنگ های اصلی با رنگ های درجه دوم ساخته می شوند و عبارتند از : زردِ نارنجی – قرمزِ نارنجی – قرمز بنفش.
با اضافه کردن 6 رنگ درجه سه به سه رنگ اصی و سه رنگ درجه دو ، چرخه 12 تایی از رنگ بوجود می آید. هنرمندان و دانشمندان زیادی طرح های مختلفی از این چرخه را ارائه نموده اند که چرخه رنگ ایتن معروف ترین و پر استفاده ترین آنها می باشد.

هارمونی : در مبحث رنگ ، ایجاد تعادل بصری و نوعی هماهنگی میان رنگ ها را هارمونی گویند. معمولاً اعتقاد عمومی براینست که رنگ هایی که با یکدیگر دارای کنتراست نیستند ، رنگ های هماهنگی هستند. آن رنگ ها عبارتند از : رنگ های یک خانواده رنگی که با یکدیگر دارای خصوصیات رنگی مشترکی هستند. مثل گام های مختلف رنگ قرمز که با سفید یا سیاه و یا با مکمل خود مخلوط شده باشند. ب) رنگ هایی که بطور کلی از نظر سرد بودن یا گرم بودن مشابه هستند. ج) رنگ هایی که از نظر تیره گی و روشنی دارای ارزش مشابهی هستند.

صفات رنگ : 1- فام یا ته رنگ که قبلاً توضیح داده شد. 2- درخشندگی دومین صفت رنگ است و درجه نسبی تیره گی آن را مشخص می کند. ( غالباً نقاشان اصطلاح رنگ سایه را نیز بکار می برند)
در چرخه رنگ زرد بیشترین درخشندگی ( معادل خاکستری روشن نزدیک به سفید) و بنفش کمترین درخشندگی ( معادل خاکستری تیره نزدیک سیاه) را دارند.رنگ های درخشان به تنهایی جذاب هستند اما اگر در یک الگو یا ردیفی منظم قرار گیرند ، از نظر بصری تأثیر بیشتری خواهند داشت. 3- پرمایگی ( اشباع) :سومین صفت رنگ است و میزان خلوص فام آن را مشخص می کند. گاهی هم با نام شدت بکار می برند.

رنگ های سرد : این رنگ ها حاوی مقدار زیادی رنگ آبی هستند . بعنوان مثال خاکستری هایی که شامل مقداری رنگ آبی هستند احساس سردی و سرما را در شما ایجاد می کند. در حالیکه خاکستری هایی که حاوی قرمز یا بنفش قرمز هستند حس گرما را القاء می کنند.

رنگ های گرم : این رنگ ها محتوای مقدار زیادی قرمز هستند. حتی برخی از آبی ها هم نیز ممکن است بواسطه وجود مقداری قرمز در آنها جزء این مجموع باشند.

کنتراست رنگ و انواع آن : کنتراست ارتباط منطقی و در عین حال متضادی را در میان اجزاء و عناصر مختلف یک ترکیب و یا یک اثر هنری بیان می کند. کنتراست رنگ بیانگر کیفیتی حسی ناشی از عملکرد متقابل دو یا چند خصوصیت متضاد رنگی است. مشهورترین نظریه در خصوص کنتراست رنگ مربوط به وجود هفت کنتراست رنگ است.

1- کنتراست ته رنگ مانند تفاوت قرمز و آبی 2- کنتراست تیره گی و روشنی رنگ مانند تضاد سبز روشن و سبز تیره 3- کنتراست رنگ های سرد و گرم مانند تضاد بین قرمز و آبی 4- کنتراست رنگ های مکمل مانند تضاد نارنجی با سبز یا بنفش 5- کنتراست همزمانی رنگ ها ف این تضاد بر اثر رنگ روی اعصاب بینایی بحث می کند . یعنی هر رنگی را که می بینیم ، رنگ مکمل خود را در چشم می طلبد. مثلاً وقتی به یک قرمز نگاه می کنیم و بلافاصله به یک زمینه سفید رنگ مکمل قرمز یعنی سبز را خواهیم دید. 6- کنتراست کمیت و وسعت سطوح رنگ ها.

رنگ های آکسان : به رنگ هایی گفته می شود که برای زنده کردن و انرژی بخشیدن به یک مجموعه رنگی به آن اضافه می شوند. مانند رنگ صورتی تند ، چند کوسن و یک جفت شمع در یک اتاق نشیمن که با خانواده ی رنگ کرم رنگ امیزی شده است.

رنگ زمینه : رنگی که در بزرگ ترین سطح و به بیشترین میزان استفاده می شود.

رنگ های متضاد : این رنگ ها در کنار هم تأثیر چشم گیری بر بیننده باقی می گذارند ، چنانکه حتی پس از بستن چشم ها این تأثیر تعاملات اندکی در ذهن بیننده باقی می ماند.

رنگ های غالب : رنگ غالب همیشه رنگی که در بزرگترین سطوح و به بیشترین میزان در مجموعه ای بکار رفته نیست ، بلکه رنگی است که بیشترین جلب توجه را به خود دارد.

تنالیه ( یا یک خانواده رنگی) : شامل مجموعه ای از رنگ ها می شود که با یکدیگر مرتبط هستند.

رنگ های هم پرده : رنگ هایی هستند مانند رنگ زرد پر رنگ و آبی پر رنگ. این رنگ ها لزوماً از از یک خانواده بلکه هر دو دارای میزان مساوی از رنگ قرمز یا آبی هستند و هیچ چیز بر دیگری غلبه نمی یابد.

شکل و رنگ : همانطور که در فصل گذشته بیان شد، شکل های مربع ، مثلث و دایره اصلی ترین شکل های هندسی می باشند. مربع بعنوان نماد ماده ای که دارای وزن و استحکام است. در نماد شناسی رنگها شکل مربع با رنگ قرمز ، که آن نیز نمادی از مادیت ، طراحی و سنگینی است مطابقت می کند . مثلث نمادی از تفکر و روشنایی و به سرعت دگرگون می شود . رنگی که از نظر نماد شناسی با خصوصیات مثلث متناسب است و شخصیت آن را به کمال نشان می دهد رنگ زرد است. دایره نمایشگر در نامتناهی است و احساس از آرامش ایجاد میکند. این شکل نشانه ای از گنبد مینایی آسمان و نمادی از روان و جنبه های روحانی که عمق تفکر و پایداری را نشان می دهد است و از میان رنگ ها آبی روشن با ویژگی های معنوی دایره متناسب است.

ترکیب و همنشینی رنگ ها : ترکیب رنگ ها؛
رنگ های روشن : رنگ اصلی + سفید – رنگ های تیره : رنگ اصلی + سیاه

رنگ های درجه 2 : قرمز + زرد = نارنجی - آبی + قرمز = بنفش - آبی + زرد = سبز

سبز + مشکی = سب

رنگ در معماری

مطالب مشابه :