آشنایی با گیاه گزنه ، خواص و عوارض آن - عوارض گزنه

آشنایی با گیاه گزنه ، خواص و عوارض آن

عوارض گزنه

گیاهی چند ساله و دو پایه، با ساقه های (ریزوم) زیر زمینی افقی است. فرم رشدی گیاه ایستاده است و ساقه ها به ارتفاع ۱۵۰-۵۰ سانتیمتر می رسند.

ساقه ها ضخیم وچهار گوشه، با کرک های گزنده نسبتا انبوه هستند.

برگ ها به طول تا ۱۵ سانتیمتر و پهنا ۱۲ سانتیمتر می رسند. شکل برگ ها کمی متفاوت است و به اشکال سرنیزه ای باریک، تخم مرغی، تخم مرغی پهن است. نوک برگ ها نوک تیز است و قاعده برگ قلبی است. غالب رنگ برگ ها سبز کلمی است ولی به رنگ های خاکستری-سبز، سبز-زرد تا سبز زیتون ی هم هست. برگ ها مسلح به کرک های گزنده هستند.

گل ها اغلب در گویچه های انبوه کوچک و گل آذین ها بلند، خوشه ای شکل یا سنبله ای شکل  با کرکی انبوه  شکوفا می شوند.

گزنه به برگ های دندان ه دار و کرک دار و ایجاد حس گزش روی پوست شناخته می شود. هر یک از کرک های ویژه ای که موجب احساس گزش و درد در پوست می شوند، نوک سرنگ مانند، بسیار باریک و تیزی از آنها خارج می شود که پوست را می شکافد و هیستامین و استیل کولین از آن ترشح می شود که موجب خارش و سوزشی می شود که ممکن است تا ۱۲ ساعت به طول بیانجامد.

تقریبا در سراسر ایران در استان های گرگان، مازندران، گیلان، آذربایجان، زنجان، کردستان، لرستان، همدان، خراسان و تهران می روید.

گزنه گیاهی است یکساله و علفی از جنس Urtica در خانواده Urticaceae که معمولا به عنوان گزنه یکساله یا گزنه کوچک شناخته می شود.
 ارتفاع بوته آن به 0.6 متر می رسد. ساقه چهارگوش، بالا رونده و اغلب شاخه شاخه دارد. گلها بسیار کوچک، کرکدار و دارای اندازه های متفاوتی هستند. گلها monoecious ( گلهای نر و ماده به صورت جدا گانه و روی یک بوته) بوده و با باد گرده افشانی می شوند. فصل گلدهی آن از ژوئن تا سپتامبر است و بذرها از جولای تا اکتبر می رسند. برگها متقابل، بیضوی، سبز روشن، برگها به شدت دندان ه دار و در هر دو سمت دارای کرک است. میوه ها بیضوی، مسطح، زرد- قهوه ای و از نوع فندقه هستند.
 برگهای این گونه نسبت به گزنه معمولی روشنتر و براقتر بوده و برگها با ساقه ای به طول 2.3 پهنای برگ به ساقه متصل می شود. این گونه از گونه معمولی کوتاه تر است. بهترین زمان برداشت اندامها برای اهداف درمانی ماه می یا ژوئن است که گیاه وارد گلدهی می شود.
 دانهالهای جوان این گیاه به آتش گرفتن و نور UV حساس هستند. این گونه نسبت به گرنه معمولی(U. dioica) کمتر استفاده می شود.
 این گیاه خاکهایی سبک و غنی از نیتروژن را می پسندد. بهترین محصول در زمانی بدست می آید که در خاکهایی عمیق و حاصلخیز کشت شده باشد. این گیاه نمی تواند در سایه رشد کند و به نور کافی نیاز دارد. زمان آبیاری گزنه زمانیست که خاک آن کاملا خشک شده باشد. 1 یا 2 هفته یکبار مناسب است و به طور کلی به آب زیادی نیاز ندارد. نبود زهکش مناسب باعث رشد بیماری های قارچی می شود. از آفات این گیاه می توان به شته اشاره کرد. این گیاه به سرما حساس بوده و در دماهای زیر 15 درجه کاملا از بین می رود.

خواص دارویی:
برگ گزنه خاصیت ادرار آوری دارد و برای کاهش فشار خون مفید است، در طب عوام به عنوان ادرار آور، تسکین درد و آرتروز، روماتیسم مفصل و ماهیچه هامصرف می شود. در مصرف خارجی به عنوان ضد شوره سر و موهای چرب بکار می شود؛ ریشه گزنه ضد درد، ضد آدرنالین، ضد التهاب مفاصل، ضد آسم ، ضد باکتری، ضد سرطان ، ضد تشنج ، ضد خیز (ورم و آب آوردگی)، ضد هیستامین، ضد التهاب، ضد تورم پروستات ، ضد تب، ضد روماتیسم ، ضد کرم، ضد قارچ، ضدعفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، ضد ویروس، قابض، ادرار آور، قاعده آور، خلط آور، کاهش دهنده قند خون ، کاهش دهنده پرفشاری خون و تقویت کننده رحم می باشد.

ترکیبات شیمیایی:
گزنه یکساله دارای تانن ، لسیتین ، اسید فورمیک ، نیترات پتاسیم و کلسیم ، ترکیبات آهن دار ، ویتامین C و نوعی گلوکوزید است که پوست را قرمز می کند. از سرشاخه های این گیاه ماده قرمز رنگی بنام اورتی سین استخراج می شود. این گیاه سرشار از ویتامین است.
 خواص این گیاه عبارتند از ضد آسم ، ضد شوره سر، قابض، مدر، شیرافزا، ضد خون ریزی، کاهش قند خون ، تصفیه خون و تقویت کننده. چای تهیه شده از این گیاه به صوت سنتی برای تصفیه خون و افزایش انرژی استفاده می شد. دم کرده این گیاه برای قطع خون ریزی بسیار مفید است. این گیاه همچنین برای کم خونی ، قاعدگی شدید، بواسیر یا هموروئید، ورم مفاصل، رماتیسم و مشکلات پوستی به خصوص اگزما نیز استفاده می شود. از این گیاه برای درمان سوزش، گزیدن و نیش حشرات و زخمها استفاده می شود. نوشیدنی بدست آمده از این گیاه به عنوان پادزهر استفاده می شود و دم کرده برگهای تازه آن برای کاهش سوزش و درمان سوختگی به صورت یک لوسیون کاربرد دارد. از عصاره این گیاه برای تهیه شامپوهایی استفاده می شود که هم تقویت کننده و هم ضد شوره است. عصاره این گیاه باعث کنترل مقدار اوریک اسید و حساسیتها می شود. این گیاه به کاهش درد و التهاب ناشی از نقرس، سنگ کلیه و سنگ صفرا کمک می کند و میزان حساسیتهای مختلف را کاهش می دهد. علاوه بر خواص دارویی از این گیاه برای ساخت نخ، پارچه و همچنین کاغذهایی با کیفیت بالا نیز استفاده می شود. از کاربردهای دیگر این گیاه اضافه کردن آن به کمپوستها برای تهیه خاکی مطلوب است. می توان این گیاه را به مدت 21-7 روز در آب خیساند و برای تغذیه گیاهان از آن استفاده نمود. این روش دافع حشرات و خوراک برگی مناسبی است. نشان داده شده است که این گیاهان در حالت رشد باعث افزایش اسانس گیاهان اطراف شده و آنها را در برابر آفات و بیماری ها مقاومتر می کند. از این گیاه به عنوان یک رنگ طبیعی که رنگ سبز تولید می کند نیز استفاده می شود. از ریشه این گیاه نیز می توان رنگ زرد بدست آورد.
 تکثیر این گیاه از طریق بذر است که در بهار در شاسی های سرد کشت می شود. فاصله جوانه زنی بذر تا تولید میوه حدودا 100 روز طول می کشد. بذرها نوری هستند به این معنی که برای جوانه زنی به نور جزئی نیاز دارند. ولی نور شدید از جوانه زنی جلوگیری کرده و باعث مرگ بذرها می شود. بذرهای این گیاه خارهایی دارند که به لباس و یا پشم حیوانات متصل شده و به تکثیر آن کمک می کند.

عوارض جانبی:
 از عوارض جانبی آن می توان به دل درد، احتباس مایعات، عرق کردن، اسهال و کهیر یا خارش( معمولا در هنگام استفاده موضعی) اشاره کرد. بر روی این گیاه کرکهایی وجود دارد که در صورت تماس با دست ایجاد خارش می کند. خشک کردن و یا پختن باعث از بین رفتن این کرکها می شود. زنان باردار نباید از این گیاه استفاده کنند. برخی مطالعات نشان می دهند که این گیاه می تواند باعث افزایش قند خون شده و احتمالا با داروهای کنترل کننده دیابت تداخل دارد. از سویی دیگر مدارکی دال بر کاهش قند خون توسط این گیاه وجود دارد بنابراین، افراد مبتلا به دیابت نباید بدون مشورت با پزشک این گیاه را استفاده کنند. این گیاه مدر است از اینرو، افراد مبتلا به مشکلات کلیوی نباید بدون مشورت با پزشک از این گیاه مصرف کنند. این گیاه در لخته شدن خون تاثیر می گذارد و می تواند با داروهای تنگ کننده عروق تداخل داشته باشد.

 

منبع : نارگیل - گل و گیاه

عوارض گیاه گزنه , عوارض مصرف گزنه