چرا "سال ۹۶" سال متفاوتی خواهد بود؟
سال پیش رو با انتخابات پیش‌رو، آغازی است برای ریاست جمهوری در دهه آخر قرن چهاردهم هجری خورشیدی و 39 سالگی انقلاب اسلامی ایران. بسیاری از اندیشمندان سال جاری را سالی حیاتی می‌دانند، پیروزی روحانی در انتخابات سال جاری می‌تواند روند موجود را برای چهار سال تداوم دهد، هر چند شکست روحانی نیز می‌تواند مقدمه‌ای بر سناریو‌های دیگری باشد.
بسیاری سال 96 را با انتخابات ریاست جمهوری پیوند می‌زنند، اما مطهرنیا، خود این انتخابات را با آزمون بزرگی پیش روی نظام جمهوری اسلامی پیوند زده و آن را آزمون بزرگ کارآمدی نظام جمهوری اسلامی در عصر انعکاس انقلابی می‌خواند.
آغاز ارزیابی کارآمدی جمهوری اسلامی
چرا مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد، در گفتگو با فرارو و در پاسخ به این پرسش که سال پیش‌رو را چگونه پیش‌بینی می‌کند؟ گفت: سال 96 سالی است که آغاز آن با انتخاباتی پر معنا همراه بوده و ایران وارد دهه چهارم انقلاب اسلامی می‌شود. چهل سالگی نظام جمهوری اسلامی پیش رو قرار دارد و ورود به دهه پنجم انقلاب اسلامی می‌تواند نظام جمهوری اسلامی را به عنوان مولود انقلاب اسلامی، وارد عصر تازه‌ای از ارزیابی سازد. به عبارت دیگر در پنجاه سالگی جمهوری اسلامی مسئله اصلی در سال 96 آغاز تحرکی در جامعه است که ارزیابی نظام جمهوری اسلامی بر اساس معیار کارآمدی است.
وی افزود: به باور من انقلاب‌ها چهار عصر را از اوج انفجار و پیروزی عینی طی کرده و به پیش می‌روند، عصر پیروزی، عصر وضعیت انقلابی، دوران انتظار انقلابی و سپس انعکاس انقلابی. سال 96 سالی است که ما از دوران انتظار انقلابی به انعکاس انقلابی وارد می‌شویم.
این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: در حالی که انقلاب اسلامی چهار دهه را پشت سر گذاشته است، اکنون باید در دهه پنجم پیروزی، کارآمدی خود را به مردم اثبات کند. سال 96 سال ارزیابی کلیت نظام جمهوری اسلامی ایران توسط مردم ایران و لایه‌های گوناگون خواهد بود و آرام آرام تبعات این ارزیابی مثبت یا احیانا منفی، در محافل گوناگون مردمی و اجتماعی خود را بروز خواهد داد.
مطهرنیا ادامه داد: انتخابات آینده یک آزمون بسیار بزرگ برای کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه مشارکت اجتماعی و سیاسی مردم در جهت تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری انقلابی است. اگر در انتخابات 96 ما شاهد حضور پرشور و چشمگیر مردم باشیم، زمینه‌هایی ایجاد خواهد شد که در سال‌های بعدی در جهت اتصال دهه پنجم انقلاب یک پتانسیل معنادار و انگیزه‌ای بیشتر در جهت فعالیت فزون‌تر ایجاد شود.
تلاطمات ترامپی
وی با با بیان اینکه تشدید منازعات داخلی در صورت عدم مدیریت صحیح رعایت اخلاق سیاسی و قوانین انتخاباتی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های موجود در این حوزه تلقی می‌شود، گفت: در عرصه اقتصاد ما با تلاطم های ویژه‌ای روبرو هستیم با وجود برداشتن تحریم‌ها در خصوص پرونده هسته‌ای، تحریم‌ها در ابعاد دیگر پرونده‌های موجود بر علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، در نزدیک به چهار دهه انباشت شده و اثرات خود را به نمایش می‌گذارد و این در زمانه‌ای است که ما در ایالات متحده آمریکا شاهد به روی کارآمدن یک دولت پست نومحافظه کار با جهت‌گیری‌های اقدامات قاطع در منطقه بر علیه جمهوری اسلامی ایران هستیم که توسط ترامپ در حال برنامه‌ریزی و ایجاد فضای مثبت در جهت محاصره منطقه تهران توسط رژیم حاکم بر تلاویو با همکاری کشورهای عربی است.
مطهرنیا ادامه داد: از طرف دیگر ایالات متحده آمریکا تلاش دارد در بعد فرامنطقه‌ای، نیز زمینه‌های محاصره بیشتر تهران را در قالب اسلام هراسی بار دیگر احیا کند و تا حدود زیادی نزدیک‌ترین متحدین ایران در منطقه را در ابعاد فرامنطقه‌ای نیز از ایران با دادن امتیازات معنادار جدا کرده و مناطق جغرافیایی تحت تفود ایران در منطقه را به دست آورد.
این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: تحرکاتی که ایالت متحده آمریکا در نزدیکی به مسکو، لندن و پاریس دارد، نباید از دیدگاه پنهان بماند. این تلاش‌ها در سال آینده بیشتر خواهد شد و فشارهای فزاینده در ابعاد گوناگون جهت وارد کردن ایران به مذاکرات عینی و عملی‌تر در ابعاد گوناگون پرونده‌های مختلف نیز در دستور کار آمریکا قرار خواهد گرفت و این صحنه سیاست خارجی و تحرکات دیپلماتیک ایران را با فشارهای معنادار و تعریف شده همراه کند.
بحران‌های اجتماعی و فرهنگی
وی افزود: در صحنه اجتماعی و فرهنگی باید پذیرای این باشیم که نوعی ناهنجاری شکل گرفته و ما دچار چالش‌های پیچیده فرهنگی و اجتماعی در جامعه هستیم که اگر به زودی سیستم‌های متفاوت مامور و مرتبط با این محیط‌ها تلاش نکنند تا چالش‌ها را با ارائه راه‌حل‌ها به مسئله و آن‌ها را به فرصت تبدیل کنند، امکان تبدیل این چالش‌ها به بحران‌های اجتماعی وجود دارد و می‌تواند به لایه‌های حیات اجتماعی و فرهنگی ما فشار بیاورد.
مطهرنیا تصریح کرد: سال 96 برای همه دست اندرکاران چه کنشگران و چه ساختار‌ها و نهادهای موجود، سالی است بسیار پرکار و دارای چارچوب‌های معینی از بحران‌ها، چالش‌ها و تلاش برای تبدیل این چالش‌ها به مسائل قابل حل می‌باشد و این نیازمند استفاده از تمام پتانسیل‌های موجود در نهادهای موجود به ویژه ارتباط با نهادهای علمی و دانشگاهی برای اخذ راه‌حل‌های علمی و عملیاتی است که هزینه‌های ملی را در حل این مسائل بکاهد.
عوامل حضور پرشور مردم در انتخابات
وی در پاسخ به این پرسش که عامل حضور پررنگ مردم در انتخابات چیست؟ گفت: اساسا انتخابات در یک فضای آزاد، آرام و عادلانه می تواند ایجاد هیبت ملی بر اساس افزایش سطح مشارکت مردمی باشد، وقتی یک نظام حکومتی بتواند زمینه‌های این معنا را فراهم کرده و منجر به حضور چشمگیر مردم از لایه‌های گوناگون حیات اجتماع، طبقات و اقشار مختلف شود، قدرت مدیریتی خود را به نمایش گذاشته و با حضور مردم در این عرصه میزان قدرت ملی خود برای حل مسائل پیش‌رو را افزایش دهد.
مطهرنیا تصریح کرد: پس فضا باید آرام، آزاد و عادلانه باشد و این سه مولفه پیش و در حین و پس از انتخابات کارسازی شود. اگر این معنا را بپذیریم باید بر این نکته تاکید کنم که اساسا جامعه ملی ما با تاکید بر حضور چشمگیر مردم خواهد توانست یک کنش گفتمانی را در 29 اردیبهشت شاهد باشد.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: مراد از کنش گفتمانی در حوزه ادبیات علمی، پدیده‌ای است که به محض زاده شدن، نتایج خود را به همراه خواهد داشت. به این معنا که اگر مردم حضور پرشوری داشته باشند و بتوانند با انتخاب شایسته زمینه عبور از مشکلاتی که در پرسش نخست عنوان شد را فراهم کنند، خواهند توانست در همان لحظه یعنی 29 اردیبهشت، بسیاری از محدودیت‌ها در حل و فصل مشکلات را به کناری بنهند. این وضعیتی صورت می‌پذیرد که مردم انگیزه بالایی برای حضور در انتخابات داشته باشند و این باز می‌گردد که متغیر‌های متفاوتی که برای انتخاب وجود دارد، تامین شود.
وی ادامه داد: مدیریت انتخابات باید به گونه‌ای باشد که انگیزه مشارکت در انتخابات افزایش یابد و این نیازمند تکیه بر جناح‌های سایسی و ورود آزاد و آرام و اختصاصا عادلانه امکانات ملی به همه آنهاست و این انگیزه مشارکت مردم را افزایش خواهد داد. از این رو باید این متغیرها را در نظر گرفت تا سه خصیصه اصلی را فراهم کنند. یکی از عوامل حضور کاندیداهایی است که در این بافت موقعیتی، نماینده بخشی از جامعه ملی ما باشند.
چراشرایط انتخابت مجدد روحانی
مطهرنیا در پاسخ به این پرسش که چالش‌های عمده روحانی برای انتخاب مجدد چیست؟ گفت: دولت روحانی باید در انتخابات صادقانه، صمیمانه، صریح و با‌صلابت سخن گفته و صبوری را به این موارد بیافزاید. او باید صمیمانه کارنامه خود را با صداقت به مردم عرضه کرده، با صراحت گلوگاه‌ها را مشخص کند و با صلابت در برابر یورش‌هایی که به او خواهد شد، ایستادگی کند و صبورانه در عرصه انتخابات به تبلیغ بپردازد.
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: امروز جامعه ملی ما شاهد تحرکی است که طی آن روحانی توانسته است در آن وضعیت گذشته را به گونه‌ای مدیریت کند که تالی فاسد‌های موجود در گذشته به زمان او تسری نیابد، او توانسته سیر نزولی برخی از حرکت‌هایی را که در دوره‌های قبل شروع شده بود را به هر دلیلی کنترل کند.
وی افزود: رشد اقتصادی در جامعه مثبت شده است و از منفی 7 درصد به بیش از مثبت 6 درصد افزایش یافته است و البته عادلانه است که بگوییم شش در صد از آن به خاطر فروش فراورده‌های نفتی است، ولی از زیر صفر به بالای آن آمدن رشد از اهمیت جدی برخوردار است و آگاهان اقتصادی به آن اذعان دارند. کنترل تورم نباید نادیده انگاشته شود، تورم به مقدار قابل توجهی در زمان حسن روحانی کاهش یافته است.
مطهرنیا تصریح کرد: اگر چه ما در عرصه سیاسیت خارجی انتقاداتی بر اجرای برجام از سوی ایالت متحده آمریکا داریم، حسن روحانی در رسیدن به برجام و اجرایی کردن آن موفق بوده است، اینکه امروز نقدهایی به برجام وجود دارد، بدون در نظر داشتن این مسئله است که اگر برجام و برنامه اقدام مشترک بر اساس توافق نامه ژنو اجرا نمی‌شد، ما اکنون با چه وضعیتی روبرو بودیم.
وی ادامه داد: هم اکنون هم بانک و نظام اقتصادی ما با بحران‌های جدی روبروست، ما بحران‌های جدی میحط زیستی و اجتماعی داریم. اگر این آرامش ناشی از امضا برجام هم نبود، باید پرسید آیا همین مسائل به عنوان یک کاتالیزور و و آتشی بر جرقه خیلی از بحران‌ها نمی‌توانست باشد؟
مطهرنیا در پایان گفت: از این رو او باید صراحت و صمیمت صلابت خود را نشان داده و مسائل را به درستی با صداقت به مردم ارائه دهد، او باید نخستین منتقد خود باشد. او اگر بتواند به نقد درستی از عملکرد خود نائل شود، یکی از کاندیداهای بسیار مهم در انتخابات پیش رو خواهد بود که شانس بسیار بزرگی را دارست، اما اگر در کمپین انتخاباتی خود کوچک‌ترین اشتباهی را بکند چون در دور دوم انتخابات خود به سرمی‌برد و بسیاری از جناح رقیب او بر مبنای اینکه او سکان‌دار امور اجرایی کشور است، بسیاری از مسائل قبل از او را به او نسبت داده و توده و عوام مردم را به طرف شعارهای عوام گرایانه و پوپولیستی خواهند کشاند و این می‌تواند خطر بزرگی برای روحانی دست و پا کند.