بازگشت کرخه به روزهای خوب 10 سال پیش - خبرگزاری فارس ذخیره آب کرخه اردیبهشت 95
خبرگزاری فارس ذخیره آب کرخه اردیبهشت 95
برگزیده ها: بازگشت کرخه به روزهای خوب 10 سال پیش
برگزیده ها ایران آنلاین / تصویری که از سیل در ذهن‌تان مجسم می‌کنید، چگونه تصویری است؟ زیرآب رفتن مزارع کشاورزی یا نابود شدن خانه‌های روستاییان؟ اما این تصویر فقط یک روی سکه است. اما این پدیده پیش‌بینی ناپذیر اگرچه برای یک منطقه می‌تواند ویرانگر باشد - البته درصورت غافلگیری و از پیش نیندیشیدن به مهار آن- اما می‌تواند ضامن بقای محیط زیست منطقه دیگری نیز باشد.
به گزارش برگزیده ها
تصور مردم از سیل این است که این بلای طبیعی فقط خسارت وارد می‌کند اما هرزآب آن یا وارد سفره‌های زیرزمینی می‌شود یا اینکه به درون سدها می‌ر یزد و ذخیره‌ای می‌شود برای آینده. به عنوان مثال سد کرخه که ورودی آب آن از رودخانه کشک ان و خرم آباد و قره سو و سایر رودخانه‌هاست در تابستان سال گذشته به صفر رسیده بود و چنان تعریفی هم در زمستان و هفته‌های ابتدایی فروردین نداشت اما بارندگی‌های چند هفته گذشته و جاری شدن سیل میزان ذخیره آن را به 4 میلیارد و 200 میلیون مترمکعب افزایش داد.
سدکرخه
22 کیلومتری اندیمشک در حاشیه جنوب‌غربی بخش چین خورده رشته کوه‌های زاگرس بزرگترین سد کشور قرار دارد که با حجم آبگیری نزدیک به 8 میلیارد مترمکعب یکی از مخازن مهم تأمین آب شرب و کشاورزی خوزستان به شمار می‌رود. البته کرخه در حیات دشت هورالعظیم که چند سالی است نفسش به شمارش افتاده نقش تأثیرگذاری ایفا می‌کند.
یکی از رودخانه‌هایی که پس از ماه‌ها کم آبی به یکباره پرآب شد و طغیان کرد، رود خرم آباد است که در میانه راه پلدختر به رودخانه کشک ان می‌پیوندد. 4 روز بارندگی در سرشاخه‌های این دو رودخانه سیل ویرانگری را شکل داد که در چند دهه گذشته بی‌سابقه بوده است. آسمان سیاه شد و آنقدر بارید که رودخانه‌ها هم نتوانستند تحمل کنند و طغیان کردند.
همزمان با سیل و همراه رودخانه کشک ان که با جوش و خروش خوفناکی مسیرش را درمی‌نوردد پیش می‌روم تا از میان رشته کوه زاگرس و سد کرخه سر درمی‌آورم. سدی که پس از ماه‌ها تشنگی در کمتر از یک هفته لبریز می‌شود.
نرسیده به اندیمشک راهی جدا می‌شود و می‌بردم به سوی سدی که می‌گویند بر خلاف مناطق دیگر، دشت خوبی از سیل گرفته، طوری که نگذاشته یک قطره هم حرام شود.
از در دژبانی که می‌گذرم به محوطه سرسبز و پر گلی می‌رسم که از آنجا تا کنار سد راه کوتاهی است. سدی عظیم که پرندگان بر فرازش آواز می‌خوانند.
روی تاج سد مهندس خوان ساری از روابط عمومی سد خاکی کرخه منتظر ایستاده، همراهش می‌شوم برای دیدن بخش‌های مختلف. خوشحالی را می‌توان در چهره او دید. می‌گوید: «آب سد آنقدر کاهش داشت که سال گذشته بخشی از آبی را که باید برای مزارع پایین دست تأمین می‌کردیم از سد دز به وسیله کانل قرض گرفتیم و با آن وضعیت نگران ماه تیر و مرداد بودیم. ولی بارندگی‌ها و آبی که وارد سد شد آنقدر شوکه‌مان کرد که انگار همه را برق گرفته.
طی چند روز یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب آب آورده داشتیم که در تاریخ فعالیت سد بی‌سابقه است؛ حالا می‌توانیم برای تابستان انرژی تولید کنیم و برق به مدار استان خوزستان بفرستیم، حتی می‌توانیم بخشی از مازاد برق تولیدی را به العماره عراق بفروشیم، خیالمان دیگر راحت است. خدا را شکر امسال مشکل تأمین آب نخواهیم داشت.»
همراه با مهندس بسوی سرریز سد می‌رویم. آب تا لبا لب دهانه‌های سرریز بالا آمده. 6 دهانه سرریز که هر کدام بیش از 180 تن وزن دارند و با جک‌های هیدرولیکی مهار می‌شوند، ماهی‌ها را براحتی می‌توان دید. خوان ساری یک تکه بسیار کوچک خشکی را چند صدمتر آن‌طرف‌تر در میانه آب نشان می‌دهد و می‌گوید: «ورودی آنقدر زیاد بود که خیلی از تپه‌های این دور و اطراف به‌طور کامل زیرآب رفتند. این تکه خشکی بخشی از همان تپه‌هاست که به جزیره سوسمار مشهور است. جزیره در حال حاضر کاملاً زیرآب رفته. ارتفاع آب هم افزایش زیادی داشته تا حدی که به نزدیکی‌های سرریز رسیده و این در حالی است که از سال 85 تا سال گذشته آب هیچ وقت به این نقطه نرسیده بود.»
مهندس توضیحی درباره سرریز می‌دهد و اینکه اگر میزان ورودی آب به سد بیش از ظرفیت باشد و میزان حجم آن به مرحله‌ای برسد که سد قادر به تحمل نباشد، مازاد آب از طریق 4 دریچه بزرگ به بیرون سد منتقل می‌شود. 2 خروجی آب را اول به نیروگاه هدایت می‌کند و بعد به زمین‌ها کشاورزی پایین‌دست منتقل می‌شود. سومین خروجی از طریق کانالی برای آبیاری زمین‌های کشاورزی دشت عباس می‌رود و چهارمین خروجی هم که بیش از 10 سال امکان استفاده از آن نبوده دریچه سرریزی است که اگر حجم خیلی بالا برود از آن برای رفع خطر استفاده می‌شود.
چند ده متر آن طرف‌تر از سرریز صحنه تکان دهنده‌ای به چشم می‌خورد؛ تپه‌ای از بطری نوشابه و آب معدنی و دمپایی و کفش و هرچیزی که فکرش را بکنید؛ به‌طور مثال قطره استریل چشمی، صندلی چوبی، قفس پرنده، بالش و... انگار هر کس چیزی را که به دردش نمی‌خورده، به جای سطل آشغال داخل رودخانه ریخته است. دست آخر همه آن آت و آشغال‌ها می‌رسند به ایستگاه آخر یعنی سد!
خوان ساری وقتی متوجه می‌شود دارم به زباله‌هایی که روی آب جمع شده‌اند، نگاه می‌کنم با خنده می‌گوید: «این زباله‌ها چیز عادی است! از اینها کلی نزدیک سد جمع می‌شود و اینجا فیلتر می‌شود ولی حجم‌شان زیاد است. برخی از مردم رعایت نمی‌کنند، هر چیزی را داخل رودخانه می‌ریزند و به این فکر نیستند باید ازهمین آب استفاده کنند. درست است که آب تصفیه و ضدعفونی می‌شود ولی هرچقدر آب تمیزتر باشد هزینه تصفیه هم کاهش پیدا می‌کند.»
پس از تماشای سد بزرگ و البته پرآب کرخه که ما را هم مثل بقیه خوشحال می‌کند نوبت به ملاقات با مهندس فریدون صالحی‌فر، مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه می‌رسد. مدیرعامل که از شانس ما باید دقایقی بعد برای جلسه مدیریت بحران به استانداری خوزستان برود همان ابتدا شروع می‌کند به توضیح دادن و تشکر از مطبوعات و رسانه‌ها به‌خاطر اطلاع‌رسانی بموقع در رخداد سیل و کاهش خسارات وارده به مردم و البته گله از برخی رسانه ها: «برخی از کسانی که با وجود سد در منطقه خوزستان مخالف هستند پس از بروز سیل شروع به شایعه‌سازی کردند که سد دز و کرخه آسیب دیده است. متأسفانه این شایعه مردم را نگران کرد. باید بگویم اینچنین نیست و حال سد سیمره ، کرخه و دز خوب است. در حال حاضر سد کرخه برای پذیرش 700 میلیون متر مکعب دیگر آب جا دارد و هیچ جای نگرانی نیست.
باید به نکته‌ای درباره سدسازی اشاره کنم و آن اینکه 3 انگیزه اصلی برای ساختن سد در هر منطقه وجود دارد؛ مهار سیلاب‌های مخرب و ویرانگر، ذخیره آب و آبیاری زمین‌های کشاورزی و باغی و در نهایت تولید انرژی الکتریسیته. این فرآیند در هر سدی تفاوت دارد و پارامترهای بهره‌برداری آن هم متفاوت است. در سراسر جهان فقط 20 درصد از سدها همه پارامترها را دارند که سد کرخه جزو همان 20 درصد است.»
از مهندس صالحی‌فر درباره بارندگی‌ها و اوضاع و احوال سدکرخه می‌پرسم: «حال سدمان خوب است. باید بگویم از این بهتر نمی‌شود، گذشته از اینکه سد آبگیری خیلی خوبی داشت، می‌توانم بگویم با استفاده از آب‌های ذخیره شده می‌توانیم برای پیشگیری از گرد و غبار، وضعیت هورالعظیم را سرو سامان دهیم و به وضعیت 10 سال پیش برگردانیم.
چند کیلومتر بالاتر از سد کرخه، سد سیمره قرار دارد که بخشی از سیلاب را مهار کرد و مازادش را برای آبگیری کرخه رها کرد که اگر این سد نبود ما هم مثل سد دز با مشکل روبه‌رو می‌شدیم چون واقعاً حجم بارندگی و آورده آب غیرقابل تصور بود. باید از مدیرعامل باتجربه سد دز که با مدیریت قوی‌اش موفق شد سد را از خطر انفجار نجات دهد تشکر کنم ولی باید به نکته‌ای هم اشاره کنم؛ متأسفانه مبانی شهرسازی ما در حاشیه رودخانه‌ها درست نیست. بافت بیشتر روستا و شهرها به حریم و حتی بستر رودخانه‌ها تجاوز کرده و هنگام بروز چنین حوادث ی شاهد وارد شدن خسارات زیادی به این بافت‌ها هستیم.»
هراز گاهی به ساعتش نگاه می‌کند و به نظرم می‌خواهد در کوتاه‌ترین زمان ممکن همه اطلاعاتش را در اختیار ما بگذارد. او از همه هموطنان می‌خواهد در مصرف آب صرفه‌جویی کنند تا منابع آبی کشور به مرحله ثبات برسد:
«کشورمان چند سالی است که بشدت درگیر خشکسالی شده و بخشی از آن متوجه سوء مدیریت مصرف آب است. باید میزان مصرف را استاندارد کنیم و مکانیزم کشاورزی را به‌طور کل تغییر دهیم. سیستم آبی‌مان نیاز به بهسازی و مرمت دارد. ما نیاز به تغییر الگو داریم.»
گفت‌و گوی ما به پایان می‌رسد، مهندس صالحی‌فر می‌رود تا وقایع چند روز گذشته و میزان آبگیری سد کرخه را برای شرکت‌کنندگان جلسه بحران خوزستان گزارش کند. کرخه به وضعیت 10 سال پیش خود بازگشته و خیال مردم و کشاورزان را دست‌کم برای دو سه سال آینده راحت کرده. خدا کند این بارندگی‌ها نشانه‌ای باشد از پایان سال‌های سخت خشکسالی.
,