حميدرضا جلايي‌پور : استقبال مشروط از طرح «دولت در سایه»
دولت در سایه همچنان محل نقد و بررسی کارشناسان و صاحب‌نظران احزاب قرار دارد. اینکه جمعی بیرون از دایره احزابی که به قدرت اجرائی رسیده‌اند ناظر بر عملکرد مدیران باشند، بحثی که بارها و بارها و در پی قریب به اتفاق ناكامان انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح شده است.
اخیرا اما در پی پیروزی قریب به ٢٤میلیونی حسن روحانی در برابر کاندیدای جریان اصولگرا یعنی ابراهیم رئیسی و ١٦ میلیون رأی، بار ديگر ایده تشکیل دولت در سایه از سوی رقيب مطرح شد. پس از انتخابات ٢٩ اردیبهشتي که گذشت، سعید جلیلی مبدع دوباره بحث تشکیل دولت در سایه شد.
او هفته پیش این ایده‌اش را خبری و در بیانيه‌ای اعلام کرد: «نگاه دینی، مشارکت و نظارت هم «تکلیف» و «حق مردم» و هم فرصتی بزرگ برای دولت در انجام بهتر مسئولیت‌هاست. بر همین مبنا معتقدان به گفتمان انقلاب اسلامی وظیفه و حق خود می‌دانند با نگاهی ملی و فراتر از رقابت‌های انتخاباتی به‌مثابه «دولت در سایه» در چارچوب قانون و اخلاق، منتخب ملت و دولت او را در جهت رفع کاستی‌ها، تصحیح ایرادها و حرکت در مسیر خدمت به مردم، تعالی فرهنگ، مبارزه با فساد، ایجاد اشتغال و رونق تولید و افزونی عزت و اقتدار در روابط خارجی یاری نمایند و بیانگر مطالبات مردم باشند».
او در بیانیه‌اش تأکید کرده بود که وظیفه همه ماست تا عزم خود را برای هم‌افزایی ملی و انقلابی در دفاع از حقوق و منافع کشور و ارزش‌های انقلاب اسلامی در جهت خلق حماسه‌های بزرگ سیاسی و اقتصادی و مقابله با تهدیدات نشان دهیم.
پیشنهاد تشکیل دولت سایه اولین‌بار از سوی برخی چهره‌های اصلاح‌طلب و پس از انتخابات سال ٨٤ مطرح شده بود. همان روزها برخی اصولگرایان مدعی شدند که اصلاح‌طلبان قصد دارند با تشکیل دولت سایه، براندازی انجام دهند و آنها را متهم به خیانت کردند! همه این مسائل موجب شد این پیشنهاد اصلاح‌طلبان به دست فراموشی سپرده شود.
حالا اما تز سعید جلیلی برای تشکیل دولت سایه موافقان و مخالفان بسیاری را وادار به اعلام موضع کرد. به نظر کارشناسان اما دولت سایه در علوم سیاسی معنا و مفهوم مشخصی دارد و بیشتر مفهومی است که در دموکراسی‌های پارلمانی جاافتاده به کار می‌رود، با این اوصاف به نظر می‌رسد منظور جلیلی از دولت در سایه این است که اقلیتی که در انتخابات اخیر ناکام شده‌اند، در فاصله دو انتخابات به‌عنوان «فعال نظارتی» در عرصه سیاست حضور داشته باشند.
در همین راستا هم حمیدرضا جلایی‌پور معتقد است: وجود «دولت در سایه» ایده خوبی است و اصلاح‌طلبان از آن حمایت می‌کنند، به شرط آنکه طرح‌کنندگان این ایده بر دولت پنهان هم نظارت کنند.
حمیدرضا جلایی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا افزود: من با ایده دولت در سایه از سوی جلیلی موافق هستم و از آن دفاع می‌کنم. فکر خوبی است و اگر به سه نقد که به این فکر وارد است توجه کنیم، تکمیل هم می‌شود.
به نظر او، جلیلی با ارائه فکر دولت سایه به هوادارانش می‌گوید درست است که ما در رقابت انتخاباتی شکست خوردیم اما لازم نیست برویم تا چهار سال آینده و انتخاباتی دیگر و فعالیتی نداشته باشیم؛ می‌توانیم از نیرو و تشکل‌هایمان برای رصد فعالیت‌های دولت استفاده کنیم و همچنان در صحنه حضور داشته باشیم.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ادامه داد: من دیده‌ام که آقای جلیلی گفته‌اند در دولت در سایه آنجا که دولت مستقر خوب کار می‌کند، تقدیر می‌کنیم، اگر بد عمل کرد تذکر می‌دهیم. همچنین گفتند فقط بر دولت نظارت نمی‌کنیم و نظارتشان شامل سایر قوا هم می‌شود. تا اینجا این توضیحات درباره دولت در سایه فکر خوبی است.
ایده دولت در سایه، نشان پیشرفت است
جلایی‌پور سپس با بیان اینکه «هر اصلاح‌طلبی از اصل ایده شفاف‌سازی و در اینجا از فکر دولت سایه دفاع می‌کند»، گفت: طرح این ایده در زمان شکست را با زمان شکست همین جناح در مقابل دولت اصلاحات در دو دهه قبل مقایسه کنید... . همین که از آن نقطه به اینجا رسیدند، خودش پیشرفتی است. از این نظر ارزیابی من از طرح این ایده مثبت است.
وی در ادامه گفت: در باب این فکر جلیلی سه نقد وارد است که اگر به آن توجه شود، چه‌بسا این ایده کارایی‌اش بیشتر هم خواهد شد؛ اولین نقد متوجه این جمله از ایشان است که گفتند ما می‌خواهیم بر دولت و سایر ارکان حکومت یعنی قوه قضائیه نظارت کنیم. نظارت بر تمام قوا خیلی خوب است؛ اما ایشان نظارت بر «دولت پنهان» را هم نباید فراموش کنند. دولت پنهان کسانی هستند که از امکانات عمومی بدون پاسخ‌گويي استفاده می‌کنند و حتی در کار دولت مستقر اختلال ایجاد می‌کنند.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با تأکید بر ضرورت نظارت از سوی دولت پنهان گفت: به‌طور مثال یک شخصیت روحانی با سمت رسمی لطف می‌کند...
به خانه فقرا می‌رود و به آنها سر می‌زند؛ کمک‌کردن ایشان خیلی هم کار خوبی است اما آقای جلیلی با دولت در سایه‌اش باید تعقیب کند و ببیند چطور درست زمانی که ایشان به آن خانه رفته، دوربین رسانه‌های عمومی و خصوصی هم آنجا بوده است!
وی ادامه داد: یکی از جاهایی که دولت در سایه باید برای نظارت وارد موضوعی شود همین‌جاست. مثال دیگرش در ریشه‌یابی سقوط ساختمان پلاسکو بوده است. مشخص شد که به لحاظ فنی به ساختمان پلاسکو بیش از ٢٠ بار هشدار داده بودند اما براساس مکانیسم دولت پنهان کسی به این هشدارها توجهی نکرده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه «نظارت فنی و نهادی در جامعه در معرض ریسک ایران خیلی مهم است»، افزود: دولت پنهان می‌تواند بر زندگی روزانه مردم تأثیر منفی بگذارد و آن را با مشکل روبه‌رو کند. یک نمونه مشخص اعمال قدرت دولت پنهان را در دوران احمدی‌نژاد و در دخالت‌های ناآشکار و مخرب آن در حوزه محیط زیست دیدیم. خب چرا روی این موضوعات حیاتی نظارت نمی‌شد؟ محیط زیست ایران با مشکلاتی مثل فرونشست ٣٠٠ دشت و ازبین‌رفتن سفره‌های آب‌های زیرزمینی روبه‌روست؛ چرا کسی نیست که بر عملکرد دولت پنهان روی این موضوعات نظارت کند؟ بیشتر دامنه‌های سلسله‌جبال البرز در معرض خطر است.
عدالت در استفاده از امکانات صداوسیما
وی سپس در تشریح نقد دوم ادامه داد: در امر نظارت و انتقاد یکی از وسایل خیلی مهم امکانات صداوسیماست که باید به صورت برابر در خدمت جریان‌های مختلف قرار بگیرد. کسی که طرح دولت در سایه را می‌دهد باید بتواند بر امور عمومی و ابزار رسانه هم نظارت کند، ولی امکانات صداوسیما برابر به کار نمی‌رود. خب اینها هم باید نظارت شود که نمی‌شود. وی در نقد سوم با تأکید بر ضرورت حزبی‌شدن فضای سیاست کشور گفت: اگر شخصی مثل آقای جلیلی می‌خواهد بحث دولت در سایه را طرح کند، باید به یکی از زمینه‌های مناسب و نهادی آن التزام داشته باشد. و آن نیاز ما به ایجاد فضای رقابتی حزبی است.
راه سازمان‌یافته طرح مطالبات مردم ایجاد سمن‌ها، احزاب سیاسی و تشکل‌ها، خصوصا احزاب اصلی است. ما الان دو جبهه بزرگ اصلاح‌طلبی و اصولگرایی داریم، حالا اگر جلیلی به دولت در سایه علاقه دارد باید ابزارش را که تحزب است فراهم کند، نه اینکه دوستانشان یک روز از سوی آبادگران و یک روز از جمنا پرچمشان را بالا ببرند و بعد پایین بیاورند. کار سیاسی نباید مانند باران‌های بهاری کوتاه‌مدت و موسمی باشد.
اخبار سیاسی - شرق