«نفس» عاشقانه‌ای برای روایت انقلاب
نفس، مجموعه‌ای 30 قسمتی است که داستانش کمی قبل از انقلاب اسلامی شروع می‌شود و تا زمان آغاز جنگ تحمیلی ایران و عراق ادامه پیدا می‌کند.
پخش این سریال از شب گذشته ساعت 21 از شبکه 3 سیما آغاز شده و ساعت 30 دقیقه بامداد، 10 صبح و 16 عصر روز بعد تکرار می‌شود. همچنین شبکه افق نیز ساعت 23 و 30 دقیقه این سریال را نمایش میدهد.
تاکید بر نقش خانواده
در سریال نفس به اندازه دو اثر قبلی جلیل سامان، بر شیدایی شخصیت‌ها و عشق آنها تاکید نمی‌شود. او این بار بر مفهوم خانواده تاکید دارد؛ نقش پدر و مادرها را در سرنوشت اعضای خانواده مدنظر قرار داده و به اصول اخلاقی خانواده‌ها می‌پردازد.
سامان در این باره به جام‌جم توضیح میدهد: نظراتی که از مردم بعد از دو سریال قبلی دریافت کردم، درباره عشق غیرزمینی و شیدایی قهرمان‌ها بود و گویی از نگاه برخی مخاطبان هر کس که عاشق شود یعنی در مسیر درست قرار گرفته است. این برداشت‌ها سبب شد در سریال نفس به خانواده و نقش تعیین‌کننده اصول خانواده در سرنوشت شخصیت‌های قصه بپردازم.
یک تصویر در 3 قاب
سریال نفس با یک قصه مستقل و شخصیت‌هایی متفاوت، داستانش را روایت می‌کند و از این بابت با دو سریال دیگر جلیل سامان، آمیختگی ندارد؛ اما براساس توضیحات این کارگردان، سه‌گانه‌ای که او در بستر مبارزات انقلاب اسلامی ایران روایت کرده مکمل یکدیگر هستند.
سامان می‌گوید: این سریال‌ها ترتیب مشخصی ندارند و در امتداد هم قرار نمی‌گیرند بلکه از نظر تاریخی، بستر اجتماعی و نوع اطلاعات، یک تفکر واحد و حال و هوای مشترک را به مخاطب انتقال می‌دهند. این که در آن دوران، شرایط اجتماعی چطور بود، سازمان مجاهدین خلق چه می‌کرد، از کجا به کجا رسید و مواردی از این دست. شاید هیچ کدام از این سه سریال به تنهایی نتوانند تمام جنبه‌های اجتماعی مورد نظر مرا درباره آن دوران به تصویر بکشند، اما هر سه کنار هم یک تفکر و نگاه واحد به آن دوران را منتقل می‌کنند.
قصه‌گویی متاثر از تاریخ
«تاریخ را روایت نمی‌کنم، سریال سیاسی هم نمی‌سازم؛ هر چند زندگی ما از تاریخ و سیاست منفک نیست، اما من با آدم‌ها و موقعیت‌ها سر و کار دارم. کنش‌ها و واکنش‌های آنها در موقعیت‌های سخت و ناگزیر زندگی را روایت می‌کنم.» جلیل سامان ضمن اشاره به این نکته تاکید می‌کند سریال‌های او شخصیت‌محور هستند و او با شخصیت‌ها، در گذر تاریخ با موقعیت‌هایی سخت روبه‌رو می‌شود که قهرمان‌ها تصمیم می‌گیرند و سرنوشت خودشان و جامعه‌‌شان را رقم می‌زنند.
این کارگردان توضیح میدهد: وقتی انتخاب و کنش شخصیت‌ها محور یک سریال می‌شود مسائل انسانی، اعتقادی و فکری برای هر شخصیت تعیین‌کننده می‌شود نه مسائل سیاسی و حاشیه‌ای. سیاست و تاریخ در پس زمینه کار من قرار می‌گیرند و تماشای آنها می‌تواند شبیه نوشیدن آبمیوه باشد که شما معمولا برای لذت این کار را می‌کنید، اما در ضمن ویتامین هم جذب بدنتان می‌شود.
قصه در خدمت تزکیه نفس
از نگاه کارگردان سریال نفس، اشتباهات تاریخی ناشی از خطاهای انسانی هستند و هر اشتباه انسانی ناشی از خصلت و خصوصیتی ویژه است. سامان در سریال نفس به این خصلت‌ها و ویژگی‌ها پرداخته و از زبان یکی از شخصیت‌ها تاکید می‌کند تاریخ، تسلسل اشتباهات انسانی است.
کارگردان سریال نفس، یک اثر قصه‌گو و روایتگر را ابزاری برای کاتارسیس (تزکیه نفس) می‌داند و از همین رو داستانش را در یک بستر تاریخی روایت می‌کند که برهه‌ای پرالتهاب از تاریخ ایران بوده است. سامان در این باره توضیح میدهد: خواندن تاریخ برای همه واجب است، چون همان‌طور که در قرآن آمده برای عبرت آدم‌هاست. اشتباهات تاریخی ناشی از اشتباهات انسانی است که آنها هم برآمده از خصلت مشخصی است و خصلت‌های بشری باقی می‌مانند و در دوره‌های مختلف تاریخ در هر جغرافیایی ممکن است دوباره تکرار شوند مگر این که در اصلاح خودمان بکوشیم تا اشکالاتمان را برطرف کنیم. فیلمساز کسی است که با ساخت یک اثر نمایشی و از طریق قصه‌گویی، خودش و جامعه‌اش را در تزکیه نفس یاری می‌کند.
بازیگران صحنه عشق و مبارزه
در سریال نفس، جمعی از بازیگران پیشکسوت و جوان کنار هم حضور دارند. مسعود رایگان، ژاله صامتی، داریوش فرهنگ ، سودابه بیضایی، علیرضا کمالی، بهناز جعفری، قربان نجفی، هادی عامل هاشمی، پژمان جمشیدی، شهاب شادابی، احسان امانی، آتوسا راستی، هدایت هاشمی، خسرو شهراز، معصومه قاسمی‌پور، طوفان مهردادیان، رامین راستاد و هادی حجازی‌فر از بازیگران این سریال هستند و نقش اصلی آن را ساناز سعیدی به عهده دارد که تا پیش از این تجربه چندانی در زمینه بازیگری نداشته است.
سامان درباره انتخاب بازیگران سریال نفس توضیح میدهد: برای انتخاب بازیگر دشواری‌های زیادی داشتم. متاسفانه ما در این باره مشکلات جدی داریم، اما خوشبختانه در نهایت لطف تعدادی از بازیگران بسیار خوبمان شامل من شد که لطف کردند و نقش‌های کوتاهی را برای بازی در این سریال پذیرفتند.
این کارگردان درباره سپردن نقش اول سریال به یک بازیگر تازه‌کار و چهره ناشناخته در عالم بازیگری می‌گوید: نمی‌خواستم بیننده ذهنیتی از شخصیت اصلی قصه داشته باشد یا درباره این که چطور آدمی است. ترجیح دادم در سریال با شخصیت‌پردازی خودم او را آرام آرام به مخاطب بشناسانم. برای این نقش، خانم سعیدی نزدیک به یک سال تمرین و تلاش کرد و از زمان شروع تمرین تا زمانی که فیلمبرداری به پایان رسید، دو سال طول کشید. او در این دو سال تجربه‌های خوبی به دست آورده و مطمئن هستم اتفاقات خوبی در انتظارش است.
تداوم شخصیت‌ها
برخی شخصیت‌های دو سریال قبلی در سریال نفس حضور دارند؛ ازجمله مهری با بازی سودابه بیضایی که در سریال ارمغان تاریکی، نقش یکی از اعضای سازمان مجاهدین خلق را به عهده داشت یا شخصیت شیخ حسن با بازی هدایت هاشمی در سریال پروانه که یکی از علمای مبارز بود.
سودابه بیضایی درباره حضورش در سریال نفس می‌گوید: ادامه نقش مهری را بازی می‌کنم که در سریال ارمغان تاریکی یکی از نقش‌های اصلی بود. بار دیگر همین شخصیت را بازی می‌کنم و در واقع ما در سریال نفس، مهری را در برهه‌ای دیگر از زندگی می‌بینیم.
این بازیگر درباره همکاری با جلیل سامان گفت: این بار نقش و حضور مهری در داستان کوتاه است و به همین دلیل من جزو بازیگران اصلی این سریال نیستم، اما آثاری که آقای سامان می‌نویسد و کارگردانی می‌کند به قدری ادبیات درستی دارد و به همه جوانب آن فکر شده که دیگر اهمیتی ندارد نقش اصلی را برای او بازی می‌کنید یا نقش فرعی.
گفتنی است، بیضایی برای ایفای این نقش در سومین جشنواره بین‌المللی جام‌جم موفق به دریافت سرو زرین در بخش بهترین بازیگر نقش مکمل زن شد.
سه‌گانه عاشقانه در بستر انقلاب
«نفس» سومین و آخرین قطعه از پازلی است که تصویری از دوران انقلاب را به روایت جلیل سامان کامل می‌کند. پیش از این سریال، او در «ارمغان تاریکی» و بعد از آن در «پروانه» دو قصه متفاوت را در همین بستر تاریخی به نمایش گذاشت.
ارمغان تاریکی، داستان دانشجوی عکاسی به نام مجید با بازی آرش مجیدی را روایت می‌کرد که اوایل انقلاب جذب یکی از سازمان‌های سیاسی شد و به دلیل هوش و ذکاوت خود مورد اطمینان قرار می‌گیرد و به او ماموریت مهمی واگذار می‌شود؛ اما عشق در گام اول، نگاه و بینش و به تبع آن سرنوشت مجید را تغییر میدهد.
پروانه، روایت عشق دختری از طبقه اشرافی به جوانی مبارز به نام امیر است که علیه رژیم پهلوی می‌جنگد. در مسیر این عشق، پروانه با بازی سارا بهرامی از پیله اشرافی‌گری رها می‌شود و امیر با بازی حامد کمیلی، مسیر رستگاری را در مبارزاتش پیش می‌گیرد.
درباره سریال نفس می‌دانیم با برملا شدن یک راز آغاز می‌شود و یک قصه عاشقانه را روایت می‌کند.