طرح تربیت پرستار منجر به مرگ پرستاری آکادمیک می‌شود؟/ شریفی مقدم:می‌گویند نهایتش یک آمپول‌زدن است دیگر!
«صدها پرستار در کشور بیکارند، آن وقت وزارت بهداشت به فکر اجرای طرح تربیت پرستار بیمارستانی است، این یعنی چی؟! یعنی استفاده از فارغ‌التحصیلان پرستاری به‌عنوان نیروی کار ارزان و تهدید امنیت شغلی هزاران پرستاری که با وجود سال‌ها فعالیت در این حرفه همچنان بدون قرارداد رسمی به صورت شرکتی و پیمانی مشغول به خدمتند.»
اينها بخشي از گلايه‌هاي فعالان جامعه پرستاري از زمزمه‌هایی مبني‌بر اجراي طرح تربيت پرستار بيمارستاني است که حالا از سوي وزارت بهداشت با جديت پيگيري مي‌شود. فعالان جامعه پرستاري مي‌گويند، وزارت بهداشت به جاي ترميم بحران کمبود پرستار از طريق تبديل وضعيت نيروهاي استخدام‌نشده اين مجموعه به دنبال تربيت تعدادي نيروي غيرمتخصص است که در نهايت رشته پرستاري را با بحران مواجه خواهد کرد.
حاشيه‌هاي يک طرح پرحاشيه!
دو سال پيش بود که براي اولين‌بار بحث تربيت پرستار بيمارستاني توسط وزارت بهداشت مطرح شد. در اين طرح بيمارستان‌هايي که توانايي و امکانات لازم را دارند وارد فيلد آموزشي مي‌شوند که در همان زمان اعلام شد اين بيمارستان‌ها شامل بيمارستان‌هاي خصوصي و بيمارستان‌هاي دانشگاه آزاد نيز مي‌شوند. بر‌اين‌اساس قرار بود امکانات و شرايط بيمارستان‌ها بر‌اساس شاخص‌هايي که از سوي وزارت بهداشت تعيين مي‌شود توسط دانشکده‌هاي پرستاري مورد بررسي قرار گيرد و درواقع محوريت اجراي طرح به عهده دانشکده‌ها باشد. بر اساس اين طرح، بيمارستان‌هايي که داراي امکانات در زمينه آموزش هستند، ظرفيت خود را اعلام مي‌کنند تا تفاهمنامه همکاري‌ای بين اين بيمارستان‌ها و دانشکده‌هاي پرستاري امضا شود تا دانشجويان پرستاري حوزه باليني، کارآموزي و کارورزي خود را در بيمارستان بگذرانند.
گفته مي‌شد که قبل از انعقاد تفاهمنامه، شرايط و امکانات بيمارستان توسط دانشکده مورد بررسي قرار مي‌گيرد، چنانچه بيمارستان شرايط لازم را داشت، همکاري صورت مي‌گيرد و به همين دليل ممکن است ميزان پذيرش دانشجو افزايش پيدا کند زيرا فيلد بيشتري در اختيار دانشکده قرار خواهد گرفت. استدلال مسئولان وزارت بهداشت این است که سیستم درمان کشور با کمبود شدید پرستار به ویژه در بیمارستان های کلان شهرها و شهرهای بزرگ مواجه است و برخلاف آنچه برخی افراد عنوان می کنند مشکل کمبود پرستار است نه استخدام. حریرچی ، قائم مقام وزارت بهداشت معتقد است، متولی آموزش وزارت بهداشت است و این افراد به صورت کاملا علمی آموزش خواهند دید.
با این حال فعالان جامعه پرستاری معتقدند این همه ی ماجرا نیست و گروهی در وزارت بهداشت، اهداف دیگری را در راستا اجرای این طرح دنبال می کنند که عملا به بهره کشی از نیروی غیرمتخصص پرستاری و تضعیف آکادمیک این رشته منجر خواهد شد. اين ايده با مخالفت‌هاي زيادي از سوي جامعه پرستاري مواجه شده است. فعالان پرستاري معتقد ند اجراي چنين طرحي همچون طرح تربيت بهيار يک‌ساله عملا آينده پرستاري را تحت تأثير قرار خواهد داد و آن را از حالت آکادميک خارج خواهد کرد. در نتيجه همين اعتراضات منسجم جامعه پرستاري اين طرح تا ارديبهشت امسال از دستور کار وزارتخانه خارج شد.
سوءاستفاده از تعطيلي دانشکده‌ها
ارديبهشت امسال بود که مجددا موضوع تربيت پرستار بيمارستاني از سوي وزارت بهداشت مطرح شد. از آن زمان تاکنون فعالان مستقل جامعه پرستاري بارها درباره اجراي اين طرح هشدار داده‌اند. در آخرين اقدام يک ماه پيش پنج تشکل صنفي پرستاري در نامه‌اي خطاب به وزير بهداشت، اجراي طرح تربيت پرستار بيمارستاني را گامي به عقب دانستند و خواستار تعامل وزارت بهداشت با نهادهاي پرستاري شدند.
حالا يک ماه پس از اين نامه خبر رسيده که همزمان با برگزاري کنکور سراسري 96، ظرفيت جذب پرستار در برخي بيمارستان‌ها به صورت مستقيم و بدون دخالت دانشکده بالا رفته است. به‌همين‌دليل جامعه صنفي پرستاران در روزهاي اخير در جلسات مختلفي به اين مسئله واکنش نشان داده است. محمد شريفي‌مقدم، قائم‌مقام نظام پرستاري و دبيرکل خانه پرستار، در ارتباط با زمينه‌چيني براي اجراي اين طرح به «وقايع‌اتفاقيه» مي‌گويد: همزمان با برگزاري کنکور تجربي، اين طرح در حال استارت‌خوردن است.
درواقع وزارت بهداشت مي‌خواهد از فرصت تعطيلي دانشگاه‌ها و دانشکده‌هاي پرستاري استفاده کند و با افزايش ظرفيت دانشکده‌ها براي پذيرش پرستار، زمينه را براي تربيت پرستار بيمارستاني فراهم کرده و اين طرح را وارد کنکور و ضوابط آکادميک هم کند. شريفي‌مقدم مي‌گويد: طرح تربيت پرستار آن‌چنان که مي‌دانيد ريشه در بحث کمبود نيروي پرستاري دارد که اتفاقا دغدغه مشترک ما (جامعه پرستاري) و وزارت بهداشت است. بااين‌حال، تصميمات وزارت بهداشت در سال‌هاي اخير براي حل اين بحران نشان داد که جنس دغدغه‌هايمان متفاوت است.
او به اين نکته اشاره مي‌کند که وزارت بهداشت تا قبل از يکي، دوساله اخير اساسا بحث کمبود پرستار را قبول نداشت اما در سال‌هاي اخير با دستاويز قراردادن اين مسئله به تدوين طرح‌هايي روي آورد که نتيجه‌اش بهره‌مندي گروهي خاص از منافع مالي سيستم درمان کشور بود. شريفي‌مقدم دراين‌باره مي‌گويد: در دوساله اخير که وزارت بهداشت که با ما همصدا شد، بسياري از فعالان جامعه پرستاري به همصدايي وزارت بهداشت با موضوع کمبود پرستار خوشبين نبودند، طرح تربيت بهيار (کمک‌پرستار) يک‌ساله و تربيت پرستار بيمارستاني از جمله طرح‌هايي بود که نشان داد وزارت بهداشت اساسا به مطالبات جامعه پرستاري توجهي ندارد.
وقتي سودجويي در اولویت قرار می‌گیرد
دبيرکل خانه پرستار معتقد است ريشه چنين طرح‌هايي را بايد در تفکري ديد که از دهه 70 و همزمان با ورود حجم قابل‌توجهي از سرمايه و پول به سيستم درمان کشور بر اين وزارتخانه مستولي شد. شريفي‌مقدم مي‌گويد: اين تفکر مربوط به يک گروه خاص در وزارت بهداشت است که اين بلاها را حتي بر سر گروهي از پزشکان عمومي هم آورده‌اند و اين‌طور نيست که بگوييم مسئله فقط محدود به پرستاران است.
اعتقاد اين تفکر انحصار سيستم‌هاي دانشگاهي و منابع مالي به نفع خودشان و گروه مورد حمايت خود است. به گفته اين فعال صنفي، برخي از اين افراد که سال‌ها در بدنه وزارت بهداشت فعاليت مي‌کردند، بر اين باورند که اساسا پرستاري نياز به تحصيلات آکادميک و دانشگاه و گذراندن دوره‌هاي خاص علمي ندارد و همين که از ظرفيت پرستارها در بيمارستان‌ها استفاده کنيم، کفايت مي‌کند. شريفي‌مقدم مي‌گويد: افرادي در همين سيستم بودند که مي‌گفتند براي تربيت پرستار لازم نيست دست به دامن دانشگاه و سيستم آموزشي شويم. مگر مي‌خواهند چه کار کنند. نهايتش يک آمپول‌زدن است و دادن دارو به بيمار... به همين ترتيب نتيجه مي‌گرفتند که در يک پروسه 6ماهه اينها را در بيمارستان تربيت مي‌کنيم و نيازي به اين همه هزينه نيست. اين فعال صنفي مي‌گويد: براي اين گروه، آينده پرستاري اهميتي ندارد و اينکه منابع سرازير‌شده به سمت سيستم درمان کشور فقط به جيب همان گروه خاص برود، اولويت دارد.
علت توزيع ناعادلانه منابع در سيستم درمان
با وجود اينکه پرستاران بيشترين خدمات بهداشتي و درماني را ارائه مي‌دهند، توزيع عادلانه منابع درماني بايد به يکي از اولويت‌هاي نظام درماني کشور تبديل شود. اين در حالي است که با وجود قانوني‌شدن تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري به دلايلي نامعلوم همچنان اجراي اين قانون بعد از گذشت 10 سال از تصويب آن، متوقف مانده است. شريفي‌مقدم مي‌گويد يکي از دلايل عدم اجراي اين قانون اين است که افرادي که او از آنها به‌عنوان گروه خاص در وزارت بهداشت نام برده، معتقدند با اجرايي‌شدن اين قانون از منابع مالي‌ای که متعلق به ماست، کم شده و به سمت پرستاران سرازير مي‌شود، درحالي‌که ميزان منابعي که در وزارت بهداشت وارد مي‌شود، مشخص است و در راستاي همان بحث توزيع عادلانه خدمات و منابع صورت مي‌گيرد.
شريفي‌مقدم مي‌گويد: در تمام دنيا با اعتقاد به کار تيمي مي‌گويند بايد تقسيم منابع و پرداخت‌ها هم بر‌اساس عدالتي صورت گيرد، منتها برخي افراد در وزارت بهداشت بر اين باورند که اصلا اين مسائل اهميتي ندارد و نيازي به دانش پرستاري نداريم. فقط گروهي را به خدمت بگيريم که هرچه ما به‌عنوان پزشک گفتيم، انجام دهند و کاري به مسائل ديگر نداشته باشند. قائم‌مقام نظام پرستاري، ريشه‌هاي بحث تدوين طرح تربيت پرستار بيمارستاني را در آيين‌نامه‌اي مي‌داند که معاونت آموزشي وزارت بهداشت در سال 94 تدوين کرد.
شريفي‌مقدم مي‌گويد: اتفاقا در همان زمان هم سهامداران بخش خصوصي در بيمارستان‌ها پشت پرده طرح بودند. در همان سال وقتي پرستاران به اين طرح اعتراض کردند، اجلاسي در دانشکده‌هاي پرستاري برگزار کردند که رؤساي دانشکده‌هاي پرستاري کشور را جمع کرده و موضوع را به اين شکل مطرح کردند که آموزش پرستاري را هم در اين طرح‌ها گنجاندند. در ادامه، اين جلسات منجر به تدوين آيين‌نامه‌اي از سوي معاونت آموزشي وزارت بهداشت شد که در آن چيز خاصي وجود نداشت. در آن آيين‌نامه دقيقا همين حالتي که درحال‌حاضر وجود دارد، حاکم است. يعني بحث تربيت بهيار و کارورز به همين شکلي که در دانشکده‌ها انجام مي‌شود، مطرح است که گروهي از رؤساي دانشکده‌ها هم در اجلاس اصفهان پاي آن را امضا کردند.
در آن آيين‌نامه اشاره‌اي به موضوع تربيت پرستار به اين شکلي که الان مطرح بوده، در بيمارستان‌ها نشده است که وزارت بهداشت بتواند به استناد آن آيين‌نامه بهره‌برداري خودش را بکند. شريفي‌مقدم ادامه مي‌دهد: ارديبهشت امسال وزير ابلاغيه‌اي نوشت و براي اجرايي‌کردن طرح تربيت پرستار بيمارستاني به آن آيين‌نامه استناد کرد. در اين ابلاغيه آمده بود که هر دانشکده مي‌تواند سه تا از بيمارستان‌هاي آموزشي‌اش را براي اجراي اين طرح در اولويت بگذارد. در اين ابلاغيه به صورت زيرکانه‌اي مواردي که در آيين‌نامه به آن تأکيد شده بود زيرپا گذاشته شده بود. مثلا در آيين‌نامه نوشته شده بود، دانشکده پرستاري محوريت آموزش طرح تربيت پرستار بوده، درحالي‌که در ابلاغيه اخير اين محوريت به بيمارستان‌ها داده شده است. يعني بيمارستان‌ها، پرستارها را تربيت مي‌کنند و نظارت اين مسئله با دانشگاه‌هاست.
طرح تربيت پرستار بيمارستاني غيرقانوني است
شريفي‌مقدم مي‌گويد: اجراي اين طرح به شکل فعلي غيرقانوني است زيرا براي اجراي آن بايد مصوبه شوراي انقلاب فرهنگي هم باشد. درحال‌حاضر تمام اعضاي هيأت‌هاي علمي، دانشجويان و فارغ‌التحصيلان پرستاري با اين طرح مخالفند. وي ادامه داد: مسئله‌اي که جامعه پرستاري به شدت در مورد آن احساس خطر مي‌کند اين است که همزمان با برگزاري کنکور سراسري سال 96 برخلاف دوره‌هاي قبلي جذب پرستار مي‌خواهند در اين دوره هزار و 400 نفر ظرفيت براي پذيرش دانشجو در رشته پرستاري اضافه کنند.
درحال‌حاضر مثلا به چند بيمارستان خصوصي ظرفيت تربيت پرستار را داده و اعلام کرده‌اند که شما مي‌توانيد براي سال آينده اين تعداد را جذب کنيد. اين در حالي است که در دوره‌هاي قبلي جذب دانشجوي پرستاري براي تهران که سه دانشگاه پرستاري داريم، براي مهر و بهمن جمعا در نهايت 400 دانشجو پذيرش مي‌شد که با ايجاد ظرفيت هزار و 400 نفري بايد شاهد يک موج عجيبي در جذب پرستار باشيم. شريفي‌مقدم مي‌گويد يکي از مسائلي که بايد مورد نظر وزارت بهداشت قرار گيرد، بحث بيکاري پرستاران در کشور است. به گفته او، درحال‌حاضر جامعه پرستاري علاوه بر کمبود پرستار با بحران بيکاري پرستاران هم مواجه است. شريفي‌مقدم با بيان اين مطلب مي‌گويد: مسئولان وزارت بهداشت با اين کار مي‌خواهند پرستاري را از حالت آکادميک خارج کنند چون آقايان مدعي هستند وقتي بيمارستان خودش مستقيم جذب مي‌کند ديگر چه نيازي به دانشکده است.
ادامه‌دار‌شدن اين روند خطرات ديگري هم دارد، از جمله اينکه وزارت بهداشت با جا‌انداختن طرح تربيت پرستار بيمارستاني، ليسانس را از سطح دانشکده پرستاري حذف و تنها به کارشناسي ارشد و PhD منحصر مي‌کند. به عبارتي رشته پرستاري که صد سال سابقه آکادميک دارد به همين راحتي از حالت آکادميک خارج مي‌شود. به اين شکل هم اين صنف پرستاري ضربه مي‌خورد و هم مردمي که خدمات‌گيرنده هستند. جامعه پرستاري با تمام توان جلوي اين طرح را خواهد گرفت و توصيه ما به وزارت بهداشت به‌ويژه معاونت آموزشي اين وزارتخانه اين است که آن را هرچه سريع‌تر متوقف کنند.
اخبار پزشکی - وقایع اتفاقیه