سبزی سفره را خود بکارید - نحوه ساخت گلدان مناسب برای سبزیجات

نحوه ساخت گلدان مناسب برای سبزیجات

قبل از اقدام به سبزی کاری توجه داشته باشید فاصله ای را که مواد غذایی مانند سبزی ها و میوه ها باید از محل تولید طی کنند تا به مراکز توزیع عرضه در بازار رسیده و در اختیار مصرف کنندگان قرار بگیرند موضوع مورد بحث ما می باشد. سبزی ها هرچه تازه تر به مصرف برسند بدیهی است خاصیت غذایی بالاتری دارند و چنانچه شرایطی فراهم شود که بتوانیم آنها را در اوج تازگی مورد استفاده قرار دهیم از تمامی خواص غذایی آنها بهره مند شده ایم، این شرایط در صورتی فراهم می آید که شما خودبخود به نحوی در کاشت، داشت و برداشت آن دخالت و نظارت داشته باشید و این کار زمانی امکان پذیر می گردد که شما بتوانید مساحت کوچکی را که در اختیار دارید خودتان زیر کشت ببرید.

از همه مهم تر آنکه نرخ سبزی جات در بازار به علت تولید قابل توجه آن در منازل پایین آمده و به خاطر کم شدن تقاضا در بازار و میادین قیمت ها حداقل توقف کرده و سیر صعودی نخواهد داشت. از طرف دیگر چون شما در روند کاشت نظارت داشته اید می دانید با چه آبی آن را آبیاری نموده و برای تقویت خاکش از چه نوع کودی و از چه سم هایی جهت آفت زدایی استفاده کرده اید. این آگاهی ها به شما کمک می کنند تا محصولی را که پرورانده اید بهتر بشناسید و با اطمینان در هنگام مصرف از کالری ، ویتامین ها، عطر و طعم آن لذت ببرید.

تهیه و انتخاب بذر مرغوب
شاید نیازی به توضیح نباشد که اگر در بهترین خاک و زمین حاصلخیز بذر نامرغوب کاشته شود و همه ی مراقبت های لازم را نیز رعایت بنمایید نتیجه ای عاید شما نخواهد شد. پس باید نهایت دقت را در تهیه و انتخاب بذر مرغوب و اصلاح شده بنمایید. به طوری که بذر انتخاب شده باید دارای مشخصات کامل جنس و رقم مورد نظر و عاری از آفات و بیماری ها و گرد و خاک و تخم علف هرزه بوده و دارای قوه ی نامیه بیش از ۸۰درصد باشد. بنابراین از فروشنده ی بذر بخواهید تا بذری با مشخصات ذکر شده در اختیار شما بگذارد. لازم به یاد آوری است که معمولا روی پاکت بسته بندی شده ی بذرها، مقدار مصرف در هر متر مربع و تاریخ انقضای مصرف آن نیز نوشته شده که قبل از استفاده و در هنگام خرید باید به این دو نکته دقت کنید. با تمام این احوال پس از خرید بذر با در نظر گرفتن کلیه ی نکات ذکر شده باز هم برای اطمینان بیشتر از سالم بودن بذر، دو یا سه عدد بذر خریداری شده را لای دستمال کاغذی یا پارچه ی آستری (تنظیف) قرار دهید و برای دو یا سه روز دستمال را با اسپری کردن آب مرطوب نگه دارید. اگر در این مدت بذرها جوانه زدند بنابراین بذر شما سالم است. چنانچه در مراحل بعدی کاشت، بذرهای خریداری شده سبز نشدند، بدانید اشتباهی در کار خودتان بوده است. بدیهی است بذرهائی که در لای دستمال سبز نشده قابلیت کاشتن را نخواهد داشت و باید بذر مرغوبی جایگزین آن گردد. در صورت سالم بودن بذر آنها را یک تا چند روز با توجه به نوع بذر در داخل آبی که هوای کافی وارد آن شود خیس کنید تا پوسته ی آن کمی نرم شود.

روش کشت بذر
ایده آل ترین درجه حرارت برای کاشت بذر سبزی ، به طور اعم و کلی بین ۸ تا ۱۶ درجه ی سانتیگراد است. بهترین فصل کشت سبزی در ایران به طور اعم اوایل بهار یا اوایل پاییز می باشد. ولی در بذرپاشی تاریخ تقویم ملاک عمل نمی باشد بلکه گرمای زمین و درجه حرارت هوا را نیز باید مدنظر داشت. کاشت قبل از موعد مقرر مسلما خساراتی نیز در بردارد. چنانچه بخواهید طریقه ی صحیح آماده نمودن بذرها را برای کشت بدانید، نیاز به اطلاعات زیادی دارید. ولی به طور کلی و اعم برای باغبانان جهت سبزی کاری متذکر می گردد. بذرهای خریداری شده را با توجه به بزرگی، کوچکی و نیز ضخامت پوست آن به مدت ۲ تا ۴ ساعت در آب قرار دهید تا کمی پوست آن نرم شود. به عنوان مثال بذر شاهی و جعفری به مدت ۲ ساعت و باقلا و لوبیا به مدت ۴ ساعت باید در آب برای آماده شدن جهت کاشت قرار گیرند. با تمام این احوال باز هم به این گفته بسنده ننموده و هنگام خرید بذر از فروشنده نیز در این مورد سوال نمایید تا زحمات شما مثمر ثمر باشد. از اینجا کار را شروع کنید. حدود یک یا دو متر مربع از فضای باغچه داخل حیاط را برای این کار در نظر بگیرید و با بلوک سیمانی یا سنگ یا قلوه سنگ و یا آجر محدوده ی آن را مشخص نمائید و سپس آن قسمت را شخم بزنید، یعنی با بیل کاملا خاک این قسمت را پشت و رو کنید و کلوخ ها را با پشت بیل خرد نمائید و با شن کش سطح خاک را کاملاً صاف و تراز نمائید تا آبیاری کرت پس از رشد بذرها به آسانی انجام گیرد. آن وقت بذرهای خیس کرده و مورد نظر را به طور یکنواخت روی خاک بپاشید و به اندازه ی دو برابر قطر بذر روی آن را با خاک برگ الک کرده بپوشانید و با سر آبپاشی که آب را کاملا پودر می نماید آن را آبیاری نمائید. – توجه داشته باشید چنانچه این بستر را با شیلنگ و اصطلاحاً به طور (شره) آبیاری نمایید بذرهای کاشته شده، در اثر فشار آب بیشتر از حد معمول در داخل خاک پایین رفته و جوانه ی بذرها قادر نخواهند بود سر از خاک بیرون آورند و تمام زحمت های شما بی نتیجه خواهد ماند. سه عامل مهم حرارت، رطوبت و هوای مساعد موجب سبز شدن بذرها می شوند. پیشنهاد می شود برای کشت در منزل حتی الامکان از کاشت ردیفی استفاده کنید تا عملیات زراعی نظیر وجین، سمپاشی، کنترل علف های هرز و چیدن محصول آسان تر و راحت تر انجام شود. حال اگر بخواهید بذر را در گلدان یا فلاورباکس و یا یک جعبه ی چوبی بکارید باید به این طریق عمل نمائید. روشی که من جهت کشت بذر در خانه به کار می برم و نتیجه ی کارم نیز مطلوب بوده، این است که از گلدان هائی که به شکل مکعب مستطیل هستند و با عمق کمتری ساخته می شوند استفاده می کنم چون بسیار مناسب تر و راحت تر برای کاشتن بذر در خانه می باشند.

درازا و پهنای آنها از عمق شان بیشتر بوده و بنابراین می توانم بذر بیشتری را در سطح آنها بکارم. همچنین به علت کمی ارتفاع، آب کمتری در گلدان ها جمع می شود و نور و رطوبت بهتر و بیشتر در آنها نفوذ می کند و به طور یکنواخت در همه جای گلدان پخش می گردد. برای این کار می توان از جعبه های چوبی مخصوص نشاء نیز استفاده کرد. جعبه های چوبی مخصوص نشاء یا گلدان های سفالی که به شکل مکعب مستطیل بوده و عمق کمتری دارند خیلی مناسب تر و بهتر می باشند. حال مخلوطی از ماسه و خاک باغچه را درون گلدان بریزید و سپس با کف دست یا ته گلدانی تمیز، خاک درون آن را خیلی ملایم بفشارید به طوری که خاک داخل گلدان یا جعبه به صورت صاف از لبه ی آن حدود یک سانتیمتر پائین تر باشد، سپس آن را آبیاری نمائید و صبر کنید تا آب دیگر از سوراخ زیرین آن خارج نشود. حال بذرها را به طور یکنواخت و تُنُک در سطح خاک بپاشید و روی آنها را با یک لایه به ضخامت دوبرابر قطر بذر با خاک برگ الک کرده یا خزه ی خرد کرده بپوشانید و آنها را صاف و یکدست کنید. این لایه را نیز فقط با اسپری کردن آب مرطوب نمائید و آن را در محل نورگیری قرار دهید. در داخل خانه به هیچ وجه از کود حیوانی برای پوشاندن بذرها استفاده نکنید چون ضررهای بسیاری برای انسان دارد. چنانچه بذرهای مورد استفاده خیلی ریز باشند مثلا به اندازه ی یک ماسه بادی یا کوچک تر از آن به جای دفن کردن بذرها در زیر لایه ی ذکر شده آن را روی لایه ی خزه ی خرد کرده و یا خاک برگ الک کرده و پف کرده به آرامی به صورت یکنواخت و تُنُک بپاشید. پس از آبیاری پودری و به صورت اسپری، بذرها مانند غربال از این لایه عبور می کنند و در درون این پوشش به خودی خود به عمق مناسبی می رسند. می توانید بذرها را داخل جعبه ی نشاء و یا مستقیماً در داخل خزانه بکارید. بهتر است بذرها را به صورت ردیفی بپاشید. فاصله ی ردیف ها در جعبه حدود ۵ سانتیمتر و در داخل خرانه ی هوای آزاد بین ۱۰ – ۱۵ سانتیمتر باشد به طور کلی می توان گفت بین ۳ – ۵ گرم بذر برای هزار عدد نشاء کافی می باشد.

انتخاب زمین و نوع خاک آن
قطعه زمین یا جعبه و گلدان انتخابی برای سبزی کاری باید دارای خاکی با ترکی بات زیر باشد:
خاک آن نباید سخت و کاملا رُسی باشد که آب در آن جمع شود و نه خیلی هم ماسه ای و متخلخل که آب به سرعت در آن فرو رود یا از زیر جعبه یا گلدان بلافاصله خارج گردد. خاکی برای سبزی کاری مناسب است که در آن نشای گل به خوبی عمل می آید، در این خاک سبزی هم به خوبی رشد می کند. خاک باغچه هائی که هر ساله کشت می شوند و معمولاً سیاه رنگند بهترین خاک برای کشت سبزی هستند. خاک آوار (مخلوطی از کود حیوانی پوسیده و خاک برگ) خاک مناسبی است که حدود دو بیل کود حیوانی پوسیده نیز برای یک متر مربع این ترکی ب کفایت می نماید. پس از سبز شدن بذرها، پاشیدن یک لایه کود حیوانی پوسیده و پودر شده روی خاک و یا دادن کود شیمیائی مناسب است.

معرفی برخی از اصطلاحات
روش خطی: کاشتن بذرها، قلمه ها، نشاء ها در یک خط مستقیم و با فاصله های معین.
خزانه: محلی است که از قبل بذر و یا قلمه ها را در آن می کارند و بعد از رشد و نمو کافی به محل اصلی منتقل می کنند.
وجین کردن: کندن علف های هرز
تُنک کردن: کاهش تراکم سبزی ها ی کاشته شده یا حذف آن ها جهت تقویت گیاهان باقیمانده.
هرس: حذف کلی یا جزئی شاخه های زائد و بی بَر جهت تقویت سایر شاخه های گیاهانی نظیر فلفل، بادمجان و گوجه فرنگی .
سله شکنی: شخم سطحی خاک، بدون لطمه زدن به ریشه های گیاه، در زمانی که خاک محل کاشت خشک است.
کو دسر ک: دادن کود به زمین پس از کشت گیاهان

نعنا
پیشنهاد می کنم با این سبزی که مورد علاقه ی اکثر مردم است کار سبزی کاری را شروع کنید که زحمت چندانی ندارد و می توانید ریشه ی آن را نیز بکارید. این ریشه ها را می توانید در زمین های سایه آفتاب حیاط، یا در بالکن ، در جعبه و یا فلاورباکس یا گلدان در داخل خانه، پشت پنجره ی آفتاب گیر بکارید. ریشه ی این سبزی برای سال ها نیز در باغچه یا هر جای دیگری باقی مانده و سال بعد دوباره شروع به رشد می کند. ریشه ی این سبزی را می توانید از دوستان و آش نایان و یا از سبزی کارها تهیه نمائید. اگر در موقع خرید سبزی دقت کرده باشید در دسته های نعنا و تر خون که در سبزی فروشی ها عرضه می گردد بعضی از ساقه های آنها ریشه دارند. شما می توانید چند بوته را که ریشه های سالمی دارند انتخاب کنید و آن را در محلی که مورد نظرتان است با فاصله ی مناسب بکارید و آن را آبیاری نمائید. خاک این گیاه را همیشه مرطوب نگه دارید. پس از یک تا دو بار چیدن یا سربرداری کردن، ساقه و برگ های جدیدی ایجاد می شوند و بستر کشت شما را پر می نماید. مصرف این گیاه بیشتر به خاطر طعم مطبوع آن است که به عنوان سبزی ها ی ادویه ای و مصارف داروئی نیز از آن استفاده می گردد. این گیاه در پاییز و زمستان اصطلاحاً زمخت شده و لطافت خود را از دست می دهد. بنابراین باید ساقه ها را از نزدیک سطح خاک قطع نمائید و مقدار کمی خاک که با کود مخلوط شده است روی آنها بریزید تا در بهار محصول خوبی به شما بدهد. در صورتی که بستر کشت در داخل ساختمان باشد به جای کود حیوانی از خاک برگ و کود شیمیائی استفاده نمائید. توجه داشته باشید پس از گذشت ۳-۴ سال عمر مطلوب آن به اتمام رسیده و باید به کلی آن را حذف کنید و ریشه های جدید و جوان را جایگزین نمائید. این گیاه را می توانید در بهار با قلمه زدن ساقه های خشبی آن نیز تکثیر کنید.

ریحان
بذر این سبزی را در اوایل فصل بهار و پاییز به صورت خطی یا ردیفی به طوری که فاصله ی خطوط حدود ۲۰سانتیمتر باشد پس از رفع سرمای بهاره کشت نمائید. چنانچه در هوای سرد بکارید، سبز نمی شود. برای هر متر مربع ۵/۱ گرم بذر مرغوب کفایت می نماید. لازم به تذکر است که محل کشت آن باید آفتاب گیر یا سایه آفتاب باشد و قدری تنک تر کاشته شود. پس از رشد و هنگام چیدن باید دو یا سه بند از سطح خاک بالاتر آن را بچینید و اگر از کف بریده شود ساقه های اصلی آن خشک می شود. محصول حدود یک متر مربع ریحان چه در کرت و چه در جعبه یا گلدان در مساحت ذکر شده برای یک خانواده ی چهارنفری کافی است.
تره ایرانی
همانطور که از نام این گیاه پیدا است موطن اصلی آن ایران بوده و از اینجا به سایر نقاط جهان راه یافته است. این سبزی از خانواده پیاز است. سبزی ها یی مانند پیازچه، موسیر و سیر جزو این خانواده هستند که دارای غده کوچک تر و سفیدرنگ تر از پیازچه بوده و از برگ های آن به عنوان سبزی خوردن استفاده می نمایند. برگ های آن نسبتاً پهن و بلند و تقریباً گوشت ی و به رنگ سبز تیره است که در مقابل سرما مقاوم می باشد. در فارسی به آن (گندنای) می گفته اند. در اکثر فرهنگ های لغت، از همان کلمه تره فرنگی استفاده کرده اند و در برخی از کتب آن را آلیوم پروم نامیده اند. بذر این سبزی را می توانید در فصل بهار و پاییز به صورت خطی و با فاصله حدود ۲۰ سانتیمتر در قسمت سایه آفتاب درون باغچه یا جعبه و گلدان بکارید. برای هر متر مربع ۲ گرم بذر مرغوب کافی می باشد. پس از سبز شدن در حالی که بوته ها کوچک و ریز هستند و هنوز خوراکی نشده اند بهتر است آنها را با قیچی از یک سانتیمتری خاک چیده و به مصرف رسانده تا در رویش بعدی، برگ ها بزرگ تر، قوی و خوراکی و مرغوب تر شوند. این سبزی چند سال دوام می آورد و نیاز به کشت همه ساله ندارد، ولی به مقداری کود ازته پس از برداشت مرحله اول نیاز دارد و در آب و هوای معتدل سرد و مرطوب بازدهی آن بیشتر است. اگر به صورت ردیفی در کرت کاشته شود، عملیات وجین (کندن علف های هرز) و سله شکنی (شخم سطحی خاک، بدون لطمه زدن به ریشه های گیاه، در زمانی که خاک محل کاشت خشک است) به آسانی در آن انجام می گیرد. فاصله ردیف ها بین ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر می باشد. این گیاه دارای ویتامین A و B1 و C و پتاسیم، آهن و املاح معدنی زیادی است.

شاهی
موطن اصلی این گیاه اروپای جنوبی و آسیای صغیر بوده است. بذر شاهی را می توانید در نواحی معتدل ایران در فصل های بهار و پاییز بکارید. برای نتیجه بهتر باید دقت نمایید که به صورت متراکم بذر را کشت ننمایید و بهتر است پس از رویش برای رشد بهتر و قوی شدن، آن را تُنک (کاهش تراکم سبزی ها ی کاشته شده یا حذف آنها جهت تقویت گیاهان بازمانده) کنید. توجه داشته باشید در موقع تنک کردن، زمین باید مرطوب باشد و گیاه از زمین اصطلاحاً کنده نشود و از سبزی جات تُنک شده هر چند برگ های آنها لاغر و ضعیف باشند می توانید جهت مصرف استفاده نمایید. برای هر مترمربع ۵/۱ گرم بذر مرغوب کفایت می کند و همین متراژ چه در باغچه و چه در جعبه و گلدان برای تامین نیاز یک خانواده کافی است. این گیاه دارای ویتامین های A و C و املاح معدنی مثل کلسیم و پتاس می باشد که برای کم خونی و تصفیه خون کاربرد دارد.

جعفری
این گیاه بومی اروپای شرقی و آسیای غربی است و به صورت خودرو در سواحل دریای مدیترانه روییده و از این منطقه به سایر کشورهای جهان برده شده است.
گیاهی است دو یا چند ساله که دوره رویش آن کوتاه است. در منازل بهتر است محل های سایه آفتاب را برای کشت بذر جعفری انتخاب نموده و همانند شاهی اقدام به کاشت بذر آن نمایید. جعفری نسبت به سرما بسیار مقاوم است، بنابراین در مناطقی با آب و هوای خنک بازدهی بهتری خواهد داشت. یخبندان را تا ۷ درجه سانتیگراد تحمل می کند، در مقابل سرما بسیار مقاوم و در برابر خشکی حساس است. برای هر متر مربع یک گرم بذر مرغوب کافی است. رنگ بذر جعفری سبز مایل به خاکستری می باشد. این سبزی دو سال می ماند و نیاز به کشت هر ساله آن نیست. زمین محل کشت این سبزی باید نرم، مرطوب و دارای مواد غذایی کافی باشد. پس از چند بار برداشت جعفری باید به آن ۵۰ تا ۱۰۰ گرم (حدود ۴ مشت) کود اوره (شکری) به عنوان کود سرک (دادن کود به زمین پس از کاشت گیاهان) برای هر ۵ متر مربع زمین یا جعبه و گلدان داده شود، سعی کنید این کود را به طور یکنواخت در محل کشت پخش کنید و یکجا پای بوته ها نریزید، زیرا این کار باعث سوزاندن و خشک شدن بوته ها می شود.
در سطوح کوچک این گیاه را با چاقو برداشت می نمایند. زرد شدن برگ ها و کناره برگ ها به علت کمبود مولیبدن و منیزیم می باشد. پس از هر برداشت برای تقویت آن از کود ازته استفاده نمایید. کود دامی نپوسیده برای رشد و نمو این گیاه مناسب نمی باشد و باعث اختلال در رشد آن می گردد. این گیاه دارای مقادیر زیادی املاح معدنی، کلسیم، آهن، قند و ویتامین های A و B و مقدار زیادی روغن های فرار اتری مانند مرستیسن و آپیول می باشد.

گشنیز
گشنیز گیاهی است یکساله که کاشت این سبزی همانند جعفری است. سوختگی کناره برگ ها و زرد شدن برگ های آن به ترتیب مربوط به کمبود کلسیم و کمبود منیزیم می باشد.
بیماری های مهم آن عبارتند از زنگ کاسنی و سفیدک دروغین.

شوید (شبت)
محل بومی آن آسیای صغیر و اروپای جنوبی بوده و از آنجا به سایر نقاط جهان راه یافته است.
گیاهی است چند ساله که ارتفاع آن به یک متر نیز می رسد و در مقابل سرما مقاوم است. این گیاه در آب و هوای سرد و مرطوب و در زمین هایی با خاک نیمه سنگین بازدهی بیشتری دارد. به تدریج که هوا گرم می شود، ساقه هایش چوبی می شوند. متذکر می گردد این گیاه نسبت به زمین های رسی که آب نمی تواند در آن فرو رود، حساس می باشد.

در هنگام کاشت این نکته را در نظر داشته باشید. چنانچه در آب و هوای معتدل کاشته شود بازدهی بیشتری خواهد داشت. طریقه کاشت بذر آن همانند جعفری و گشنیز است. برای هر مترمربع ۵/۱ گرم بذر مرغوب کفایت می نماید. فاصله بوته ها در کشت خطی یا ردیفی باید ۳۵×۱۵ باشد. این گیاه را می توانید در مناطقی که زمستان چندان سردی ندارد در پاییز هم بکارید و در طول زمستان از محصول آن استفاده نمایید. زمان برداشت شوید، آن را چند سانتیمتر بالاتر از خاک چیده تا بتواند ساقه و برگ های جدیدی ایجاد و رشد نماید. مهم ترین بیماری های این گیاه، زنگ شوید، ویروس مورائیک یونجه، قارچ فوزاریوم و ویروس C.M.V می باشند.

 

مهندس حسن بنی هاشمی

سبزی سفره را خود بکارید was last modified: جولای 3rd, 2013 by ملیکا بینا
,