سوند ادراری در مردان چگونه قرار داده می شود - کنترااندیکاسیون های سونداژ

سوند

سوند ادراری متشکل از لاتکس، پلی اورتان، و یا لوله سیلیکون است به مثانه بیمار از طریق مجرای ادرار وارد می شود. و در مثانه جمع و تخلیه می شود سوند ممکن است دائمی و یا موقتی باشد

اندیکاسیو نها

از جایگذاری سوند ادراری در مردان برای مقاصد تشخیصی و درمانی استفاده میگردد .

در جنبه درمانی میتوان از سوند برای کاهش فشار مثانه در بیماران دچار احتباس ادراری حاد یا مزمن در نتیجه وضعیتهایی چون انسداد مجاری ادراری زیر مثانه یا مثانه نوروژنیک استفاده نمود.
در مبتلایان به هماچوری آشکار ممکن است سوندگذاری و سپس شست و شو برای خارج کردن خون و لخته ها از مثانه لازم گردد.
در جنبه تشخیصی میتوان از جایگذاری سوند ادراری جهت گرفتن نمونه ادرار غیر آلو ده برای آزمونهای میکروب شناختی ، اندازه گیری برونده ادراری در بیماران به شدت ناخوش یا طی اقدامات جراحی و یا اندازه گیری حجم ادرار باقیمانده پس از ادرار کردن در صورت عدم دسترسی به روشهای غیرتهاجمی ( مثل سونوگرافی ) استفاده کرد.

نباید از سوند گذاری به عنوان درمان روتین بی اختیاری ادراری استفاده نمود. در صورت امکان باید از اقدامات کمتر تهاجمی ( مثل پد بی اختیاری ، سوندگذاری متناوب یا سوندهای پوشاننده پنیس ( Penile-sheath catheters ) بهره گرفت تا از ایجاد عوارض ناشی از سوند پایدار جلوگیری به عمل آید. به علاوه در برخی بیماران ، جراحی برای تصحیح بی اختیاری یا استفاده از داروها ی ضد موسکارینی می تواند مفید باشد.

کنترا اندیکاسیونها

تنها کنترا اندیکاسیو ن مطلق جایگذاری سوند ادراری عبارت است از :

کنترااندیکاسیون های سونداژ
آ سیب به پیشابراه ( چه تایید شده و چه مشکوک )

آ سیب ب به پیشابراه معمولا در بیمارانی وجود دارد که دچار ترومای قابل ملاحظه به لگن یا شکستگی لگن شد ه اند . یافته های فیزیکی مرتبط با آ سیب به پیشابراه عبارتند از :

وجود خون در مئاتوس پیشابراه و هماچوری آشکار ( که در بیش از ۹۰ موارد گسیختگی پیشابراه یافت می شود )
هماتوم پرینه و بالا بودن ( high riding ) غده پروستات

ممکن است بالا بودن غده پروستات در اثر وجود هماتوم بزرگ لگن مخفی شود یا در صورتی که بیمار به خاطر تندرنس ناحیه ، مایل به انجام معاینه دقیق نباشد ، نادیده گرفته شود . در صورت شک به آ سیب به پیشابراه ، استفاده از اورتروگرافی رتروگراد قبل از سوندگذاری اجباری است.

کنترا اندیکاسیون های نسبی جایگذاری سوند ادراری عبارتند از :

تنگی پیشابراه
جراحی اخیر پیشابراه یا مثانه
مقابله یا عدم همکاری بیمار

آمادگی

وسایل مورد نیاز برای جایگذاری سوند ادراری غالبا در یک مجموعه آماده موجودند.

این مجموعه نوعا حاوی موارد زیر است :

دستکش استریل
محلول ضدعفونی کننده
پارچه یا شان استریل
سوند فولی
لوبریکا استریل ( ژل لوبریکنت )
فورسپس و پنبه توپی
آب مقطر جهت پر کردن بالون
لوله و کیسه جمع آوری ادرار ( urin bag )

دیگر تجهیزات مورد نیازی که غالبا دراین مجموعه آماده نیستند ، عبارتند از :

لیدوکایین غلیظ
نوارچسب یا وسیله دیگری برای ثابت کردن سوند به بیمار
محلول ضدعفونی کننده

انواع سوندهای ادراری با اندازه های مختلف موجود است .

بیشتر از سوند فولی ( سوندی با مجرای دو گانه و نوک مستقیم ) استفاده می گردد.
نوک سوند کوده (caude ) نیمه سفت و خمیده است و جایگذاری سوند را در بیماران دچار بزرگی پروستات تسهیل می نماید.
سوندهای سه مجرایی ( سه راه ) مسیری اضافه برای شست وشوی مثانه دارند.
بیشتر سوندها دارای یک بالون احتباسی در انتهای دیستال خود هستند که وقتی با آب مقطر پر شود ، سوند را در محل خود در مثانه نگه می دارد.
برای بیشتر مردان ، اندازه مناسب سوند ۱۶ یا ۱۸ فرنچ است.
ممکن است در بیماران دچار تنگی پیشابراه ، سوندهای کوچکتر ( ۱۲ – ۱۴ فرنچ ) و در بیماران مبتلا به بزرگی پروستات ، سوندهای بزر گتر ( ۲۰ – ۲۴ فرنچ ) جهت جلوگیری از گره خوردن (kinking) سوند درهنگام عبور از پیشابراه پروستات ی ، لازم باشد .
در بیماران دچار هماچوری آشکار نیز باید از سوندهای بزر گتر استفاده نمود تا از انسداد مجرا توسط لخته های خون و متعاقبا احتباس ادراری پیشگیری شود.
بسیاری از سوندها از لاتکس ساخته شد ه اند ؛ البته انواع سیلیکونی نیز برای مبتلایان به حساسیت یا آلرژی به لاتکس موجودند.
سوندهای دارای پوشش آلیاژ نقره در مقابل رشد باکتری مقاوم هستند و در بیماران پرخطر از نظر ابتلا به عفونت می توان از آنها استفاده نمود.
سوند ادراری در مردان

سوندگذاری

تمام وسایل را وارسی کنید و در میز کنار تخت در دسترس قرار دهید.
بیمار را روی برانکارد در وضعیت خوابیده به پشت قرار دهید
اگر ختنه نشده است ، پر هپوس را کاملا عقب بکشید.
جایگذاری سوند ادراری تحت شرایط استریل انجام می گیرد و در ادامه کار باید همیشه دستکش استریل به دست داشت.
پس از پوشاندن ناحیه عانه و پروگزیمال رانها با پارچه ، شفت پنیس را با دست غیرغالب خود بگیرید و پنیس را در حالت کشیده با زاویه قائمه نسبت به صفحه بدن بیمار نگه دارید.
اکنون این دست غیراستریل محسوب می شود و نباید پنیس را رها یا وسایل استریل را لمس کند.
گلنس پینس را با حرکت چرخشی و با استفاده از پنبه توپی آغشته با ماده ضد عفونی کننده پاک کنید.
قبل از داخل کردن سوند، نوک آن را با ژل استریل یا لیدوکائین غلیظ لغزان کنید. در صورت استفاده از سوند کوده ، نوک آن را در وضعیت ساعت ۱۲ بالا بگیرید تا عبور آن از لوب میانی غده پروستات تسهیل گردد.
سوند را به ملایمت وارد مئاتوس کنید و آن را در پیشابراه به آهستگی به سمت پروگزیمال برانید.
اگر در این مرحله با مقاومت زیادی مواجه هستید ، سوند را به زور نرانید زیرا این رویکرد احتمالا ناموفق خواهد بود و ممکن است به ترومای پیشابراه بینجامد.
در فاصله ۲۰ – ۱۶ سانتی متری که ناحیه اسفنکتر خارجی است ، ممکن است مقاومتی احساس گردد. از بیمار بخواهید اسفنکتر را شل کند و نفس عمیقی بکشد ؛ این کار ممکن است عبور سوند را تسهیل نماید.

سوند را تا سطح قسمت باد کردن بالون پیش برانید.
ورود ادرار به لوله جمع آوری کننده ، به معنای مناسب بودن موقعیت سوند است.
اگر ژل لغزان ساز کاتتر را مسدود کرده یا مثان ه خالی باشد، ممکن است جریانی ایجاد نگردد. سوند را با سالین پاک کنید ؛ بازگشت آزاد ادرار یا سالین ، مناسب بودن موقعیت سوند را تایید می کند.
سپس بالون را با ۱۰ میلی لیتر آب باد کنید ( ظرفیت بالون در انواع سوندهای مختلف ممکن است فرق داشته باشد؛ برای دانستن حجم مناسب قسمت باد کرده را در انتهای دیستال سوند وارسی کنید) . فقط باید از آب استفاده نمود چرا که هوا ممکن است از بالون نشت کند و سالین ممکن است کریستالیزه شود و باعث کارکرد نادرست دریچه یا انسداد مجرا شده ، مانع خالی شدن مناسب گردد.
بسیار مهم است که بالون هنگامی پر شود که کاتتر به طور کامل جایگذاری شده است تا از باد شدن آن در داخل پیشابراه اجتناب گردد.
سرانجام سوند را به عقب بکشید تا بالون مقابل جدار مثانه قرار بگیرد.
در بیماران ختنه نشده ، جهت پیشگیری از پارافی موز (paraphimosis ) اطمینان حاصل نمایید که پر هپوس به موقعیت آناتومیک خود برگشته است.
با نوارچسب یا یک وسیله تثبیت کننده دیگر ، سوند را به ران یا جدار قدامی شکم بیمار ثابت کنید و کیسه جمع آوری را آویزان قرار دهید.

رفع مشکل

در بیماران دچار بزرگی پروستات ممکن است در فاصله ۲۰ – ۱۶ سانتی متری ، مقاومت در برابر راندن سوند ایجاد گردد. در این بیماران سوندگذاری موفق با سوند کوده حاصل می شود. در صورت در دسترس نبودن سوند کوده ، می توان از سوند فولی بزرگ ( ۲۴ – ۲۰ فرنچ ) استفاده نمود . باید از استفاده از سوندهای کوچک پرهیز نمود زیرا ممکن است درصورت مواجهه با مقاومت گره بخورند.

اگر در اثر فی موز شدید یا تنگی مئاتوس نتوان سوند را وارد نمود یا اگر حین وارد کردن سوند مقاومت زیادی وجود داشته باشد ، باید به مشاوره اورولوژی اقدام نمود.
اگر سوند در پیشابراه گره بخورد و ترشح خون ی دیده شود ، امکان دارد پیشابراه سوراخ شده باشد. در این صورت باید سوند را درآورد و دیگر تلاشی در جهت راندن سوند ننمود و اقدام به مشاوره اورولوژی کرد.

عوارض

عفونتهای مجاری ادراری پس از جایگذاری سوند ادراری شایع هستند و در ۱۰ – ۳ بیماران به ازای هر روز داشتن سوند رخ می دهند. هر چند بسیاری از عفونتها تنها باکتریوری بی علامت هستند ، در برخی موارد ، پیلونفریت ، باکتریمی و اوروسپسیس ایجاد می گردد.

امکان ایجاد بیماری خطرناک یا مرگ واقعا وجود دارد زیرا معلوم شده است که عفونتهای بیمارستانی مجاری ادراری ، زمان بستری در بیمارستان را ۳ روز افزایش می دهند و میزان مرگ و میر را در بیماران دارای سوند ۳ برابر می کنند.

بیمارانی که در معرض خطر بیشتری برای عفونتهای مرتبط با سوند قرار دارند ، عبارتند از سالمندان ، دیابت ی ها و مبتلایان به نارسایی زمینه ای کلیه یا بیمار یهای پیشرفته تهدیدکننده حیات. موثرترین راه برای پیشگیری از عفونتهای مجاری ادراری ، اجتناب از سوندگذاری در حد امکان است. در صورت ضرورت سوندگذاری ، اقدامات پیشگیرانه عبارتند از :

استفاده از روش سوندگذاری کاملا آسپتیک
بسته نگه داشتن سیستم جمع آوری ادرار با دقت
کاهش مدت سوندگذاری

استفاده روتین از آنتی بیوتیکهای پروفیلاکتیک مفید نیست و تکثیر گونه های مقاوم را باعث می گردد . البته برای بیماران پرخطر از نظر ابتلا به عفونت و بیمارانی که تحت برخی اقدامات تهاجمی از جمله رزکسیون پروستات از طریق پیشابراه و پیوند کلیه قرار دارند ، باید درمان آنتی بیوتیکی مدنظر قرار گیرد.

دیگر عوارض سوندگذاری عبارتند از پارافی موز و تروما به پیشابراه و مثانه.

گاه ممکن است در اثر انسداد مجرای دوم یا کارکرد نادرست دریچه ، خالی کردن بالون احتباسی مقدور نباشد . در صورت معیوب بودن دریچه ، بریدن بازوی کناری و برداشتن دریچه ممکن است مشکل را حل کند. در صورت عدم موفقیت این کار ، مشاوره اورولوژی اندیکاسیون دارد چرا که ممکن است لازم باشد بالون از طریق سوپراپوبیک و تحت هدایت سونوگرافی سوراخ شود .

منبع-http://nurse-station.ir