نهاد خانواده از منظر امام خمینی - خانواده از نظر امام خمینی

نهاد حانواده ار منظر امام حمینی

وقتى از منظر نگاه امام خمینى به دین شناختى زنان و مسایل آنان مى نگریم, اصالت نهاد خانواده به عنوان مایه سکونت و انس جویى و محبت ورزى زن و شوهر و جایگاه امن و آماده تربیت فرزندان از یک سو, و شرافت و مقام مادرى و مسوئولیت خطیر و پرارزش آن از سوى دیگر, جایگاهى محورى دارد. عنایت و اهتمام خاصى که آن فقیه فرزانه و دین شناس بزرگ تاریخ اسلام به این نهاد ، بویژه مقام مادرى دارد, محور ((خانواده ـ مادر)) را بروشنى در نگاه و اندیشه هر کس که از منظر نگاه امام به این محور مى نگرد, از نظر موقعیت آن و مسوئولیتهاى ناشى از آن, به یکى از حیاتى ترین و زیربنایى ترین نهادها و موقعیتهاى بشرى درمىآورد, و از نظر شرافت و ارزش در قله خوبیها و سرآمد ارزشها قرار مى دهد. و امام در این باب سخن بسیار دارد و در اینجا به اندکى بسنده خواهد شد.

خانواده از نظر امام خمینی

مدینه فاضله اى که اسلام ترسیم مى کند و جامعه مدنى و توسعه همه جانبه ، که اینک به عنوان یک آرمان جهانى براى ملتهاى مختلف و از جمله امت بزرگ اسلامى درآمده است, بدون حضور سازنده و فعال ((نهاد مقدس خانواده)) و بدون منظور ساختن همه شروط و لوازمى که شکل گیرى و تحقق ((خانواده مطلوب)) براى جامعه اسلامى ایجاب مى کند, امکان ندارد.
این حقیقت بارها در کلام حضرت امام آمده است, از جمله:((شما وقتى اسلام را ملاحظه مى کنید به حسب ابعاد انسانیت او, طرح دارد, قانون دارد, از قبل از اینکه انسان به این دنیا بیاید, قبل از اینکه پدر و مادر انسان ازدواج کنند, طرح دارد براى اینکه این بذر را خوب تربیت کند, طرح دارد.))

خانواده به عنوان یک نهاد فراگیر اجتماعى, هسته اولیه جامعه به شمار مى رود و خاستگاه موقعیت ممتاز و ویژه آن ، به خصوص جایگاه مادرى, فقط رهنمودهاى دینى نیست. افزون بر آن همه آموزه هایى که در جهت شکل گیرى صحیح, تعیین مسوئولیتها, راه حل مشکلات و تحکیم پیوندهاى خانوادگى, صادر شده است, منافع و ارزشهاى گسترده اى که در این نهاد هویداست, به عنوان واقعیاتى ملموس, براى همگان روشن است.

پیشتر آوردیم که قرآن کریم خاستگاه غریزى و فطرى پیوند زناشویى و تشکیل این نهاد را آفرینش زن و مرد از یک حقیقت (مًن اَنفِسًکِم) و عشق و مهربانى (مودّة و رحم ة) و آرامش خاطر (لًتَسکِنِوا اًلَیها) مى شمارد و آن را از جمله ((آیات)) الهى معرفى مى کند.(1) و در جاى دیگر جایگاه زن و شوهر و نسبت میان آن دو را با استعاره زیبا و گویاى ((لباس)) یکدیگر بودن بیان مى کند.

در این نهاد, ((مرد)) در موقعیتى قرار مى گیرد که به بیان نبوى(ص), پس از اصل دین, فایده اى برتر و منفعتى بزرگتر از داشتن همسرى مسلمان و سازگار و مسوئولیت شناس, نبرده است.

و ((زن)), پس از اصل دین که نیاز فطرى انسانها و حاکم بر همه آنهاست, تا بالاترین مرتبه برکت و سودمندى قرار مى گیرد:

((ما استفاد امروئ مسلم فائدة بعد الاسلام افضل من زوجة مسلمة, تسرّه اذا نظر الیها, و تطیعه اذا امرها و تحفظه اذا غاب عنها فى نفسها و ماله.))(2).

قداست این نهاد, برخاسته از جایگاه آن و عنایت ویژه اى است که خداوند بزرگ در قلم ((تکوین)) و رقم ((تشریع)) به آن داشته و دارد. بنگرید این سخن شریف پیامبر(ص) که هیچ نهادى در اسلام را در پیشگاه خداوند دوست داشتنى تر و عزیزتر از نهاد خانواده و پیوند زناشویى نمى داند:

((ما بنى فى الاسلام بنا احبّ الى الله تعالى و اعزّ من التزویج)).(3).

و قداست و شرافت آن از یک سو تا آنجاست که اگر مرد بدون هیچ مانعى, با اینکه در محل خود به سر مى برد, شب را در بیرون از خانه به سر برد و در جاى دیگر استراحت کند, در سخن امام(ع)

عین نامروّتى و خلاف جوانمردى است.(4)

و از سوى دیگر در سخن نبوى(ص) و رهنمود علوى(ع) براى زن به مثابه صحنه جهادى است که او جهادگر آن میدان است.(5) و ارزش رساندن یک جرعه آب به همسر به جز پاداش اخروى, از یک سال روزه دارى و شب زنده دارى برتر است.(6)

بارها حضرت امام در تاکید بر اینکه اسلام ، دین زندگى است و براى همه ی زوایا و جوانب زندگى برنامه و چارچوب دارد, مثال تشکیل خانواده را شاهد آورده است:

((احکام شرع, حاوى قوانین و مقررات متنوعى است که یک نظام کلى اجتماعى را مى سازد. در این نظام حقوقى, هر چه بشر نیاز دارد فراهم آمده است; از طرز معاشرت با همسایه و اولاد و عشیره و قوم و خویش و همشهرى, و امور خصوصى و زندگى زناشویى گرفته تا مقررات مربوط به جنگ و صلح و مراوده با سایر ملل, از قوانین جزایى تا حقوق تجارت و صنعت و کشاورزى. براى قبل از انجام نکاح و انعقاد نطفه قانون دارد و دستور مى دهد که نکاح چگونه صورت بگیرد و خوراک انسان در آن هنگام یا موقع انعقاد نطفه چه باشد, در دوره شیرخوار گى چه وظایفى بر عهده پدر و مادر است و بچه چگونه باید تربیت شود, و سلوک مرد و زن با همدیگر و با فرزندان چگونه باشد. براى همه این مراحل دستور و قانون دارد تا انسان تربیت کند.))(7).

شرح این حقیقت بارها در کلام حضرت امام آمده است, از جمله:

((شما وقتى اسلام را ملاحظه مى کنید به حسب ابعاد انسانیت او, طرح دارد, قانون دارد, از قبل از اینکه انسان به این دنیا بیاید, قبل از اینکه پدر و مادر انسان ازدواج کنند, طرح دارد براى اینکه این بذر را خوب تربیت کند, طرح دارد. زن را چه جور انتخاب کنید, شوهر را چه جور انتخاب کنید, در وقتى که ازدواج مى کنید چه وضع باشد, با چه آداب باشد, در وقت لقاح چه آداب باشد, در وقت حمل چه آداب باشد, مثل یک زارعى که یک تخم زراعت را مى کارد و مواظبت مى کند که زمین خوب باشد, آب, آب سالم باشد, به موقع برسد, سایر تربیتها تربیتهاى نباتى باشد که درست تربیت بشود, اسلام براى تربیت انسان از قبل ازدواج پدر و مادر شروع کرده است, زمین را یک زمین سالم مطهر مى خواهد باشد, زوج را یک زوج سالم صحیح انسان صفت انتخاب بکند.

بعد هم آداب دیگر تا وقتى که متولد مى شود و آداب حمل و تربیت در دامان مادر و تربیت در پیش پدر و تربیتهاى بعدى که دنبال این مىآید.))(8)

پی نوشت:

1ـ روم, آیه 21.

2ـ من لا یحضره الفقیه, ج3, ص389.

3ـ بحارالانوار, ج103, ص222. و با اندک تفاوت در: وسائل الشیعه, ج14, ص3, ابواب مقدمات نکاح, باب 1, ج4, و من لا یحضره الفقیه, ج3, ص383.

4ـ هلک بذى المروّة ان یبیت الرجل عن منزله بالمصر الذى فیه اهله, وسائل الشیعه, ج14, ص122, ابواب مقدمات نکاح, باب 88, ج7.

5ـ ... انّ حسن تبعّل احداکنّ لزوجها و طلبها مرضاته و اتباعها موافقتها یعدل ذلک کله. پیامبر(ص), الدر المنثور, ج2, ص153. و جهاد المراة حسن التبعل. على(ع), بحارالانوار, ج103, ص252.

6ـ ما من امراة تسقى زوجها شربة من ما الاّ کان خیرا لها من عبادة سنة صیام نهارها و قیام لیلها و یبنى الله لها بکل شربة تسقى زوجها مدینة فى الجنة و غفر لها ستین خطیئة, وسائل الشیعه, ج14, ص123, ابواب مقدمات نکاح, باب 89, ج3.

7ـ ولایت فقیه, ص21.

8ـ صحیفه نور, ج5, ص20 و نیز نگاه کن: ج3, ص122, و ج4, ص124, و ج5, ص107, و ج6, ص163, و ج7, ص69, و ج8, ص2, و موارد دیگر.

منبع : پیام زن ( با اندکی تغییر و تلخیص)

,