همه چیز درمورد فواید و مضرات عرق نعناع

عرقیات مختلفی در ایران وجود دارد که از گذشته های دور در طب سنتی ایرانی از آن استفاده می شده است. یکی از این عرقیات که فواید آن بسیار زیاد است ، عرق نعنا می باشد ، مقالات وکتب های زیادی در رابطه با این ماده نوشته شده است.

بسیاری از مراجع و کتاب های مربوط به طب گیاهی، تاریخچه تقطیر و تولید عرق های گیاهی را ایران و مردم این کشور می دانند. بر اساس اطلاعات موجود در این کتاب های مرجع، تولید عرق گیاهی به ابن سینا و دوره های پس از او نسبت داده شده است…

 

به نظر می رسد که شروع تقطیر و استخراج رایحه گیاهان با تولید گلاب از گل محمدی آغاز شده و کم کم به مرحله کنونی تولید صدها نوع عرق گیاهی رسیده است. یکی از معروف ترین و رایج ترین عرق های گیاهی موجود در بازار ایران، عرق نعناع است که سوال های بسیاری در مورد آن مطرح است. به همین دلیل سراغ دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران رفتیم تا پاسخ این سوال ها را از ایشان بگیریم.

 

فرآیند تولید عرق نعناع چگونه است؟

 

از هر گیاهی مانند برگ نعناع، بیدمشک، ریحان، گل محمدی یا زیره که دارای رایحه و اسانس باشد، می توان عرقیات گیاهی تولید کرد. برای تولید عرق گیاهی، ابتدا آب و ماده معطر که همان گیاه باشد، می جوشانند. پس از تبخیر آب، عملیات سرد کردن بخار و تقطیر به صورت سنتی یا صنعتی انجام می شود و مایعی که با تقطیر به دست آمده ، همان آب معطری است که ما ایرانی ها به آنها عرق گیاهی می گوییم. طی فرآیند تبخیر و تقطیر، اسانس و رایحه گیاه داخل مولکول های آب نفوذ می کند و در اصطلاح علمی، آب معطر مقطر تولید می شود. این آب های معطر مقطر، علاوه بر طعم و رایحه خوبشان، خواصی هم برای بدن دارند. ما ایرانی ها معمولا فقط به مایعی که از گلبرگ های گل محمدی تهیه می شود، «گلاب» می گوییم و سایر آب های معطر مقطر را «عرق گیاهی» یا «طبی» می نامیم.

 

مفهوم عبارت «دو آتشه» که روی برخی از عرقیات گیاهی درج می شود، چیست؟

 

اگر میزان گیاه نسبت به حجم آب بیشتر باشد و رایحه و اسانس بیشتری در مولکول های تقطیرشده آب جمع شوند، اصطلاح «دو آتشه» را برای عرق گیاهی به کار می برند. عرق

دو آتشه، همان عرق اشباع شده یا با عطر بسیار غلیظ است. مثلا میزان برگ نعناعی که برای تولید یک شیشه عرق نعناع دو آتشه استفاده می شود، بسیار بیشتر از برگ نعناعی است که برای تولید یک ظرف عرق نعناع معمولی به کار می رود.

 

پس خاصیت عرق های دو آتشه از انواع معمولی شان بیشتر است؟

 

دقیقا همین طور است. از آنجا که ماده موثر در عرقیات گیاهی، اسانس و رایحه موجود در آنهاست، هرچه عرق گیاهی بوی بیشتری داشته باشد، یعنی اسانس بیشتری در مولکول های آب وجود دارد و خواص درمانی بیشتری دارد بنابراین خاصیت ضد نفخ و ضد درد عرق نعناع های دو آتشه، به مراتب از انواع معمولی شان بیشتر است.

 

تفاوت میان عرق نعناع های پاستوریزه و سنتی موجود در بازار چیست؟

 

هر ماده ای که پاستوریزه شود، عاری از وجود هرگونه آلودگی میکروبی و انگلی است پس آلودگی های احتمالی، در عرق نعناع های کارخانه ای که عبارت پاستوریزه روی آنها درج شده، وجود ندارد.

 

یعنی احتمال وجود آلودگی در عرق نعناع هایی که در کارگاه های خانگی و سنتی تهیه می شوند، وجود دارد؟

 

عرق از فرآیند تقطیر به دست می آید و مایعی که تقطیر می شود، کاملا استریل و عاری از هرگونه آلودگی است اما امکان دارد آلودگی از طریق ظرف آلوده یا فردی که عرق را به صورت سنتی تولید و بسته بندی می کند، به محصول نهایی راه یابد. به همین دلیل نمی توانیم بگوییم که عرق نعناع های سنتی کاملا استریل یا کاملا آلوده هستند. اگر عرق نعناع در کارگاه های خانگی با شرایط بهداشتی تهیه و از ظرف های پاکیزه برای بسته بندی آن استفاده شود و خود تولیدکننده هم مسایل بهداشتی را رعایت کند، دیگر نباید نگران وجود آلودگی در آن بود.

 

خاصیت عرق نعناع چیست؟

 

عرق نعناع، فقط حاوی رایحه نعناع ترکیب شده با آب است که خاصیت ضدنفخ، ضددرد و ضداسپاسم (گرفتگی) دارد. از آنجا که تمام ترکیب های نعناع وارد عرقش نمی شود، نمی توان همه خواص برگ نعناع را به عرق آن هم نسبت داد ولی مصرف این عرق گیاهی، پس از غذا و برای رفع دل درد و نفخ یا هضم بهتر غذا مفید است.

آیا میزان مصرف مشخصی برای عرق نعناع وجود دارد؟

 

نه، معمولا میزان استانداردی برای مصرف این عرق های سنتی وجود ندارد و نمی توان حجم کاملا مشخصی برای مصرف آنها برای افراد در گروه های سنی و جنسی مختلف در نظر گرفت. البته می توان پیشنهاد کرد که اگر احساس نفخ و دل درد داشتید، حدود یک استکان در هر وعده، عرق نعناع مصرف کنید. اگر غلظت و بوی عرق نعناع زیاد باشد، می توان به مصرف نصف استکان از آن هم بسنده کرد.

 

آیا منع مصرفی هم برای استفاده از عرق نعناع در افراد خاصی وجود دارد؟

 

نه، فقط افرادی که به خود گیاه نعناع حساسیت دارند و با خوردن آن دچار واکنش های آلرژیک می شوند، نه تنها عرق نعناع، بلکه هیچ یک از محصولاتی را که بر پایه گیاه نعناع تولید شده است، نباید مصرف کنند.

 

بهترین ظرف و مکان برای نگهداری از عرق نعناع چیست؟

 

بهتر است تمام عرق های گیاهی از جمله عرق نعناع در ظرف های شیشه ای نگهداری شود. از آنجا که شیشه های رنگی (مانند شیشه های سبز یا قهوه ای) نور کمتری از خود عبور می دهند، استفاده از آنها برای نگهداری از عرقیات از شیشه های شفاف بهتر است. پس از ظرف های شیشه ای، ظرف های فلزی (مانند ظرف های آلومینیومی) بهترین ظرف ها برای نگهداری از عرق ها هستند. این روزها برای پایین آوردن قیمت نهایی محصول از پلاستیک برای بسته بندی بطری های عرق استفاده می شود اما پلاستیک، برای نگهداری این محصولات مناسب نیست. به همین دلیل بهتر است یا عرقیاتی که در شیشه هستند بخرید یا آنها را پس از خرید در ظرف های شیشه ای رنگی یا فلزی پاکیزه و بدون بو بریزید. تمام عرق های گیاهی باید در جای خشک و خنک و دور از نور مستقیم آفتاب قرار بگیرند. اگر فروشنده ای عرق را بیرون از مغازه و در معرض آفتاب قرار داده بود، از خرید محصول او خودداری کنید.

 

بهترین زمان مصرف و نشانه فساد عرق های گیاهی چیست؟

 

معمولا روی بسته بندی عرقیات سنتی تاریخ تولید و انقضا وجود ندارد و گاهی فقط تاریخ تولید روی بسته بندی نوشته می شود. بهتر است عرق های گیاهی را حداکثر ۶ تا ۱۲ ماه پس از تولید مصرف کنید تا از خاصیت آنها بهره مند شوید. فساد عرق گیاهی را هم می توان از ظاهر آن متوجه شد. عرق سالم و عاری از آلودگی، کاملا شفاف است. وجود هر گونه کدورت یا رسوب در عرق های گیاهی می تواند نشان دهنده وجود آلودگی های میکروبی یا قارچ و کپک، درون آنها باشد و باید از مصرف چنین محصولاتی خودداری کرد.

چه افرادی نباید عرق نعناع بخورند ؟

کسانی که مبتلا به این مشکل معده هستند، باید در مصرف نعناع و عرق نعناع احتیاط کنند.

خواص نعناع:

باد شکن و ضد تشنج، معالج بواسیر، دل پیچه، سکسکه، رفع اسهال و استفراغ، رفع سوء هاضمه، تقویت کننده معده، رفع تپش قلب، ضد عفونی کننده، ضد درد، ضد گرفتگی عضلانی، تب بر، چای و روغن آن در حالات عصبی، بیخوابی، سرفه، میگرن، تهوع و دردهای شکم کار برد دارد.

 

نوع مصرف: نصف لیوان آب با یک استکان بعد از غذا میل شود.

 

نعناع بهترین دوست کبد است. کبد را تمیز کرده و صفرا را رقیق می کند و کلسترول خون را پایین می آورد. برای این مورد دم کرده نعنا را قبل از غذا بنوشید.

 

به دلیل اینکه "زخم معده" در محیط اسیدی اتفاق می‌افتد و افزایش ترشح اسید باعث باز ماندن دهانه معده می‌شود. کسانی که مبتلا به "زخم معده" هستند باید در مصرف نعناع و عرق نعناع احتیاط کنند.

خواص نعناع ضد التهاب و ضد اسپاسم است و چون به هنگام مصرف، دهانه معده که در اثر افزایش ترشح اسید بازمانده است سریع بسته نمی‌شود و مشکل را بیشتر می‌کند، پس بهتر است که "عرق نعناع" همراه با آب و یا کمی عسل مخلوط شود.

 

"عرق نعناع" برای کودکان زیر دو سال محدودیت مصرف دارد.