استروژن از نوع گیاهی! - آکا چه نوع گیاهی است؟

دکتر شیرین میرزازاده – بیش از نیم قرن است که خاصیت استروژنی برخی از گیاهان شناخته شده است. استروژن واژه ای کلی است و مجموعه ای از هورمون های جنسی زنانه را شامل می شود. این ترکیبات هورمونی در تخمدان ها، قشر غدد فوق کلیه ، بیضه و بافت های جفت ساخته می شوند و صفات ثانویة جنسی زنانه را ایجاد می کنند.
به گزارش دکتر سلام در طول چرخة قاعدگی، استروژن دستگاه تناسلی زنانه را به محیط مناسبی برای فرآیند لقاح، لانه گزینی جنین و تغذیة جنین در مراحل ابتدایی مبدل می سازد.
در اواسط دهة 1940، محققان سندروم ناباروری در گوسفندان را با مصرف یونجة حاوی مقادیر زیادی از نوعی فیتواستروژن (استروژن گیاهی) مرتبط دانستند. این آغاز راه بود. از آن زمان تاکنون، تحقیقات فراوانی در مورد آثار استروژن های گیاهی بر سلامت انسان ها انجام شده است. نتایج مطالعات بالینی و همه گیرشناسی نشان می دهد که رژیم های غذایی غنی از استروژن های گیاهی آثار حفاظتی قابل توجهی در برابر وضعیت های وابسته به استروژن مانند یائسگی ، پیری، ضعف حافظ ه و نیز بیماری های مرتبط با استروژن مانند سرطان های پستان و پروستات ، پوکی استخوان و بیماری های قلبی ـ عروقی دارد. در نتیجة انتشار این نتایج در دهة اخیر، موج عظیمی از گرایش زنان به مصرف ترکیبات غذایی یا مکمل های حاوی استروژن های گیاهی مشاهده شد. البته نگرانی هایی هم در مورد خطرهای احتمالی ناشی از مصرف مقادیر زیاد این ترکیبات وجود دارد. به هرحال، محققان هنوز هم مشغول بررسی تأثیر استروژن های گیاهی در سلامت انسان ها هستند.
علاوه بر استروژن های گیاهی، استروژن های قارچی نیز شناخته شده اند. اما به دلیل مطالعات اندکی که در مورد آثار این گروه از مواد صورت گرفته است، چندان مطرح نشده اند.

فیتواستروژن ها ترکیباتی گیاهی هستند که در بدن حیوانات و انسان ها مانند استروژن عمل می کنند. بیشتر فیتواستروژن هایی که در مواد غذایی یافت می شوند شامل یکی از سه گروه ایزوفلاونوییدها (Isoflavonoids)، لیگنان ها (Lignans) و کامستان ها (Coumestans) هستند. دانه های سویا و فراورده های آن منابع غنی انواع فیتواستروژن ها هستند. در هر کیلوگرم گیاه تازة سویا، به طور متوسط، 2 گرم ایزوفلاون وجود دارد. البته محتوای ایزوفلاونی محصولات سویا وابسته به گونة مورد استفاده و روند تهیة آن است. به علاوه، تمام منابع سویا از نظر میزان ایزوفلاون یکسان نیستند.
ایزوفلاونوییدها تأثیرات هورمونی و غیرهورمونی در پیشگیری از برخی انواع سرطان ها و بیماری ها دارند.

استروژن های گیاهی و سرطان پستان
میزان شیوع سرطان پستان در کشورهای غربی بیشتر از کشورهای آسیایی است. احتمال داده شده که ترکیبات موجود در رژیم های غذایی آسیایی، میزان شیوع سرطان پستان را تحت تأثیر قرار می دهد. میانگین میزان مصرف سویا و ایزوفلاونوییدها در رژیم غذایی روزانة جمعیت آسیایی در حدود 50 گرم سویا و 30 گرم ایزوفلاونویید تخمین زده شده است. درحالی که در جمعیت غربی، این میزان به روزانه یک گرم سویا و یک میلی گرم ایزوفلاونویید محدود می شود.
مطالعات بالینی نشان داده است که مصرف فراوان سویا در دوران کودکی با کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان در بزرگسالی همراه است. اما هنوز هیچ شواهد قانع کننده ای در مورد اثر حفاظتی مصرف سویا یا ایزوفلاونویید در بزرگسالی در پیشگیری از این نوع سرطان وجود ندارد.
محققان می گویند که استروژن های گیاهی، در محیطی با غلظت استروژن اندک، فعالیت استروژنی و در محیطی با غلظت بالای استروژن، فعالیت ضداستروژنی دارند. بنابراین، مصرف این ترکیبات در دوران پیش از یائسگی ، که غلظت استروژن بالاست، اثر حفاظتی در برابر سرطان پستان دارد. اما پس از یائسگی که غلظت استروژن کاهش می یابد، ممکن است حتی باعث تحریک سلول های پستان و ایجاد سرطان شود.

استروژن های گیاهی و سرطان های مردانه
سرطان پروستات یکی از شایع ترین انواع سرطان در میان مردان است. میزان شیوع سرطان پروستات در مردان آسیایی به مراتب کمتر از مردان کشورهای غربی است. در این مورد نیز مانند سرطان پستان ، چنین فرض می شود که سویای موجود در رژیم غذایی مردان آسیایی از آنان در برابر سرطان پروستات م حافظ ت می کند.

استروژن های گیاهی و بیماری های قلبی ـ عروقی
بیماری های قلبی ـ عروقی شایع ترین علت مرگ در کشورهای پیشرفته محسوب می شود. در زنان، احتمال ابتلا به این گروه از بیماری ها با شروع یائسگی افزایش می یابد.
مصرف ترکیبات حاوی استروژن های گیاهی نظیر سویا، میزان کلسترول کل و کلسترول بد خون (LDL) را کاهش می دهد. همچنین استروژن های گیاهی، با افزایش ترشح صفرا، تغییر سوخت وساز کبد ی در جهت حذف کلسترول بد و افزایش عملکرد غدة تیروئید ، باعث کاهش سطح کلسترول می شوند. همچنین ایزوفلاونوییدها خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و احتمال بروز آترواسکلروز (تصلب شرایین) را کاهش می دهند.

استروژن های گیاهی و یائسگی
با مطرح شدن احتمال افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان و رحم به دنبال هورمون درمانی جایگزین (HRT)، بسیاری از زنان به دنبال راه حل دیگری برای برطرف کردن علائم آزاردهندة یائسگی بودند. استفاده از استروژن های گیاهی انقلابی در این عرصه بود. این ترکیبات به خوبی بر علائم کمبود ترشح استروژن در بدن، ازجمله گرگرفتگی و خشکی واژینال غلبه کردن د.
بررسی های همه گیرشناسی نشان می دهد که رژیم غذایی غنی از ایزوفلاون ها شدت و دفعات گرگرفتگی در دوران یائسگی را کاهش می دهد، به طوری که میزان گرگرفتگی در زنان یائسة غربی تقریباً 80 درصد و در زنان آسیایی که بیشتر سویا مصرف می کنند 20 درصد است. مصرف ایزوفلاونویید ها به مقدار 40 میلی گرم در روز و به مدت 2 تا 3 ماه گرگرفتگی دوران یائسگی را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

استروژن های گیاهی و پوکی استخوان
پوکی استخوان یکی از شایع ترین مشکلات زنان یائسه است. ایزوفلاونوییدها تأثیر مطلوبی در افزایش تودة استخوانی و بهبود پوکی استخوان در زنان یائسه دارند. سایر استروژن های گیاهی نیز، با مهار دفع ادراری کلسیم و اثر بر سلول های استخوان ساز، خواص مذکور را اعمال می کنند. همچنین، مواد غذایی حاوی سویا منبع خوبی برای تأمین کلسیم مورد نیاز بدن هستند.
البته شواهدی نیز ارائه شده که نشان می دهد مصرف مکمل های حاوی مقادیر بالای استروژن های گیاهی باعث کاهش تودة استخوانی می شود.

احتیاط در مصرف استروژن های گیاهی
نحوة عملکرد و تأثیرات استروژن های گیاهی در انسان ها هنوز به طور کامل شناخته نشده است. همان طور که گفته شد، محققان اواسط دهة 1940، سندروم ناباروری در گوسفندان را با مصرف یونجة غنی از استروژن گیاهی مرتبط دانسته اند. به هرحال، احتمال بسیار زیادی وجود دارد که استروژن های گیاهی در عملکرد غدد درون ریز بدن تداخل ایجاد کنند. بنابراین، در مورد مصرف مکمل های حاوی مقادیر بالای استروژن های گیاهی خالص، بخصوص در نوزادان و زنان باردار، باید احتمال بروز عوارض در نظر گرفته شود. به علاوه، هنوز مقدار و دوز لازم استروژن های گیاهی برای جلوگیری از بیماری های نامبرده مشخص نشده است و درجة خلوص استروژن های گیاهی تجارتی نیز معلوم نیست.
نکتة دیگر آنکه اکثر مطالعات با استفاده از محصولات غذایی و نه با ترکیبات خالص استروژن های گیاهی انجام شده است. بنابراین، ممکن است آثار مطرح شده ناشی از سایر ترکیبات موجود در این محصولات بوده باشد.
متخصصان و محققان به زنان علاقه مند به مصرف استروژن های گیاهی توصیه می کنند که از رژیم غذایی روزانة متعادلی حاوی انواع مختلف میوه ها، سبزی جات و فرآورده های کامل غلات استفاده کنند.

آکا چه نوع گیاهی است؟ ,