لجبازی کودکان، کودک لجباز، علل لجبازی کودکان، درمان لجبازی کودک، کودک لجوج - کودک آکا - مقالات لجبازی کودکان

کودک - تربیت کودک - لجبازی کودکان

دفاع از امیال خود و مقابله با خواست های دیگران برای رشد طبیعی، اهمیت اساسی دارد. کودک برای کسب استقلال و ایجاد هویت برای خود، درسنین 3-2 سالگی به طور طبیعی رفتار منفی کارانه پیشه می کند. تکیه کلام کودک در این سن اغلب نه، خودم، من و از این قبیل لغات است. لجبازی که در حدود سنین سه تا شش سالگی بروز می کند از ویژگی های رشدی بچه ها محسوب شده و اختلال نیست...

لجبازی کودک

این ویژگی رشدی همزمان با شکل گیری من در کودک به وجود می آید و به مرور زمان در سنین بعدی کمرنگ تر خواهد شد. کودک در این سنین شروع به کشف خود و محیط پیرامون می کند. توجه کودک در این مرحله فقط به خودش است و به دلیل ظرفیت شناختی محدود قادر نیست خودش را جای دیگران بگذارد. در واقع لجبازی برچسبی است که دیگران به کودک می زنند و ناشی از عدم تحول شناختی اوست. آنچه ما تحت عنوان لجبازی کودکان می شناسیم عبارت است از نافرمانی کودک از دستورات پدر و مادر، سرپیچی از درخواستهایی که حتی ممکن است مورد علاقه کودک باشد، آسیب رساندن به خود، گریه کردن، فریاد کشیدن، ناسزا گفتن، خودداری از غذا خوردن و شکستن وسایل،  بی نظمی و... کودکان در این سنین سرسختانه نسبت به آنچه می خواهند اصرار می کنند. اما والدین باید بدانند که اگرچه کودکشان سرسختی می کند و موجب ناراحتی آنها می شود اما او آماده تغییر عقیده نیست.
لجبازی که در حدود سنین سه تا شش سالگی بروز می کند از ویژگی های رشدی بچه ها محسوب شده و اختلال نیست. توجه کودک در این مرحله فقط به خودش است و به دلیل ظرفیت شناختی محدود قادر نیست خودش را جای دیگران بگذارد.عوامل زیادی در تداوم و تشدید لجبازی کودکان نقش دارند که عمدتا مربوط به خانواده هستند.
استبداد والدین: وقتی کودکان درخواستی دارند و یا والدین آنها را مجبور به انجام عملی برخلاف میلشان می کنند لجباز می شوند. گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودکان سبب می شود که رفتارهای نادرست آنان تقویت شود، طوری که کودکان به دلیل آوردن، جرو بحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواستهای مکرر متوسل می شوند. گاهی نیز علت لجبازی کودکان آن است که والدین در برابر لجبازی های آنها رفتار ثابتی ندارند. مثلاٌ یک روز هیچ عکس العملی در برابر لجبازی نشان نمی دهند و روز دیگر از آنها می خواهند مطابق با خواسته آنها رفتار کنند. اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمتر لجبازی می کنند.                           
بی توجهی: بی توجهی والدین به کودک و حیات او، خود سبب آن می شود که آنان تدریجاً  بهانه گیر و لجباز شوند.
چنانچه کودکی مورد بی توجهی قرار گیرد سعی می کند از طریق منفی کاری و لجبازی توجه دیگران را به خود جلب کند. مثلا جلوی تلویزیون می ایستد، هنگام صحبت کردن دیگران داد و بیداد می کند و موقع غذا خوردن از سر سفره بلند می شود. والدین هنگام مشاهده ی چنین رفتارهایی با بحث های طولانی، خواهش و یا حتی تنبیه به رفتار منفی کودک توجه می کنند و بدین ترتیب به تدریج کودک می آموزد که برای کسب توجه دست به این رفتارها بزند.
کودک نیاز به توجه دارد، از طریق صحبت کردن ، بازی، پاسخ به سوالات او، ابراز علاقه و غیره به کودکان خود توجه کنیم.
محرومیت ها : محرومیت ها خود پدید آورنده بهانه گیری ها و لجبازی هاست. محرومیت از نوازش و مهر مادری که گاهی ممکن است حالتی چون خرابکاری و دشمنی را به همراه آورد.
نیازهای شدید : گاهی نیازهای شدید برای کودک بهانه گیری و لجبازی بوجود می آورد. مثل کودکی که در اثر خستگی شدید نیاز به استراحت دارد و یا به علت تحمل دردهای شدید نیاز به آرامش دارد. در چنین صورتی کودک بهانه گیری می کند.
بد آموزی ها : کودکان در مواردی می آموزند که مسائل و مشکلات خود را از راه زور و جبر حل کنند. جنبه های اکتسابی در کودکان سبب پدید آمدن حالات روحی خاصی است که کودکان را به انجام رفتار های آن چنانی وا می دارد.
آزمایش ها: در مواردی کودکان والدین خود را مورد آزمایش قرار می دهند و می خواهند بدانند آیا با آنها می توانند زور آزمایی کنند یا نه؟  برای در خواست و نیازشان از راه گریه و بهانه گیری اقدام می کنند .
بی صبری ها : گا هی لجبازی های کودکان ناشی از بی صبری های کودکان است. کودک صبر و تحمل لازم چون دیگران را ندارد تا به هدف یا برنامه ای دست یابد. مثلاً کودکی که به غذا نیاز دارد و مادر او عجله ای برای درست کردن غذا از خود نشان نمی دهد و کودک نمی تواند صبر کند بنابراین جیغ و داد راه می اندازد.
فشار بر خود : در بعضی از مواقع کودکان به خود فشار می آورند که بچه خوبی باشند. دستورات والدین را خوب رعایت کنند ، این فشار ها موجب خستگی، ملالت و احساس ناراحتی و سرانجام لجبازی را فراهم می آورند .
بیماریهای مداوم : کودکان ی که مرتب بیمار هستند، احتیاج به نوازش بیشتری دارند، کثرت دفعات بیماری سبب می شود طفل همیشه خود را با آه و ناله همدم نماید و این امر به صورت عادتی در آید و طبیعی است این کودکان حتی موقعی که بیمار نیستند با گریه از پدر و مادر چیزی را طلب کنند .
تولدی جدید: گاهی لجبازی کودکان از زمانی آغاز می شود که طفل جدیدی در خانه به دنیا می آید و بخش مهمی از توجه و حمایت والدین را به خود اختصاص دهد. کودک زبان آن را ندارد که از رفتار رو به تبعیض والدین سخن بگوید و عقده های درونی خود را از طریق لجبازی و سرکشی نشان می دهد. این نشان دهندة  حسادت می باشد که خود عامل مهمی برای لجبازی کودکان است.
عوامل دیگری مثل ناکامی، احساس سرکوبی شدید، پروا نداشتن کودک از والدین به علت جرأت بسیاری که آنها به او داده اند، عدم ارضای خواسته های مشروع کودک و میل به سلطه گری  از دیگر عوامل می باشد.

شیوه های برخورد برای رفع لجبازی کودکان :
کودک را به دلیل رفتار خوب، تشویق کنید. د‌اد‌ن پاد‌اش و امتیاز به هنگام ارائه‌ رفتار مناسب، لجبازی د‌ر کود‌کان را کاهش می‌د‌هد‌. اگر کودکی کاری را تا به حال انجام نمی داد اما حالا یک بار حتی از روی اکراه انجام می دهد او را خیلی تشویق کنید زیرا این نشانه یک پیشرفت واقعی است. به جای مأیوس شدن از دست نیافتن به انتظارات زیاد خود، از پیشرفت های کوچک و تدریجی کودکتان خوشحال باشید. شما و همسرتان باید در مورد مشکلتان صحبت کنید و هر دو تصمیم به اصلاح اخلاق فرزندتان بگیرید. اگر حرفی می زنید هر دو با هم توافق داشته باشید، طبق تجربه، والدین خیلی زود خسته می شوند و بچه ها این را می دانند. اگر والدین مقاوم نباشند بچه ها به خواسته های آنها احترام نمی گذارند و خود را موظف به انجام وظایف محوله نمی دانند.
رشوه ندادن و حذف پاداش کودک لجباز. اگر کودک برای رسیدن به مطلوب خود چه درست و چه نادرست شروع به گریه کردن و یا داد کشیدن بکند و از این راه بخواهد به خواسته ی خود برسد و والدینی که به اصطلاح حوصله ی ندارند با دادن امتیاز ( رشوه ) به کودک، او را ساکت می کنند، باعث پرورش لجبازی در او می شوند. پس باید پدر به خصوص مادر از دادن هرگونه رشوه و پاداش به کودک خوداری کند. البتّه تشویق برای کارهای خوب و مثبت کودک با رشوه دادن فرق دارد. تشویق باعث رشد اعمال نیک و حرکت به سوی ترقِّی می شود. امّا باید توجّه داشت که تشویق و پاداش ، باید به اندازه  و درخور کار او باشد.
سعی کنید رفتار عمومی فرزندتان را با دید مثبت نگاه کنید. برخی رفتارهای او از دید شما آزاردهنده است. پس از همه رفتارهای او ناراضی نباشید. وقتی روی یک خصوصیت ناپسند او کار می کنید و در حال اصلاح آن هستید به او اطمینان دهید که دوستش دارید. هرگز تحسین را در مورد کودکان ، کم ارزش تلقی نکنید. کودک در هر مرحله سنی که باشد تمایل شدیدی دارد که والدینش او را بپسندند. تربیت در نظر بعضی از والدین فقط تنبیه است ولی واژه تربیت درواقع به معنای تعلیم و پرورش، شامل مجموعه ای از روشهای مثبت و منفی است. تربیت صحیح آن است که وقتی فرزند شما نیم نگاهی به شما می اندازد تا مطمئن شود عملی که انجام داده درست است یا غلط، به او توجه کنید یا وقتی در حال تلفن زدن کودکتان می خواهد مکالمه شما را قطع کند و با شما صحبت کند. تربیت صحیح آن است که به او توجه نکنید. اما اگر دیدید که تصمیم گرفت منتظر تمام شدن مکالمه شما شود، بهتر است به او توجه کنید و نگاهی مهربان به او بیندازید.
تربیت صحیح آن است که وقتی فرزند شما نیم نگاهی به شما می اندازد تا مطمئن شود عملی که انجام داده درست است یا غلط، به او توجه کنید. وقتی کودکی روی موضوع خاصی پافشاری دارد به او بگویید که قصد لجبازی دارد و شما به آن اهمیت نمی دهید. از آن دسته والدینی نباشیم که وقتی از کودکمان عمل خوبی سر زد آن را به سادگی و بدیهی تلقی کنیم و هیچ واکنشی نشان ندهیم ولی برعکس هر وقت عمل بدی از او سر زد تمام اشتباهاتش را به رخ او بکشیم. انتقاد همراه با تشویق نتایج بهتری به بار می آورد. کودک می خواهد که شما به او توجه کنید. اگر دیدگاه شما منفی باشد او از راه های منفی به هدفش می رسد اما اگر شما روی نکات مثبت تمرکز کنید در مقابل، رفتارهای خوب بیشتری دریافت خواهید کرد زیرا در این حالت کودک با رفتارهای مثبت سعی در جلب توجه شما خواهد داشت.
رفتار کودک را تحسین کنید نه شخصیت او را. همچنان که وقتی از او انتقاد می کنید شخصیت او را زیر سؤال نبرید. به جای این که به او بگوییم خیلی بچه بدی هستی می توان گفت: «من از طرز حرف زدن تو خوشم نمی آید.»
مؤثرترین راه برای آموزش رفتار خوب ، شکل دادن رفتار با تحسین است. این روش تربیتی باید به طور مداوم استفاده شود تا رضایت شما را از رفتارهای جدید فرزندتان نشان دهد. خیلی خوب است یادداشتی از کارهای روزانه کودک تهیه کنید و در انتهای روز این یادداشت را به او نشان دهید. این کار روش خوبی برای صحبت کردن در مورد وقایع هر روز است و با این کار هر دوی شما احساس خوبی خواهید داشت. هر چند وقت یک بار مخصوصاً در روزهایی که یادداشت پر از کارهای خوب می شود او را تشویق کنید یا هر چه که دوست دارد برایش تهیه کنید و عنوان کنید که این جایزه کارهای خوب است. اگر دیدید تعریف های شما را نادیده می گیرد ولی بعداً در رفتار خود آن را تکرار می کند دریابید که ستایش مؤثر بوده است. همیشه از یک شیوه برای انتقاد استفاده نکنید مثلاً یک بار یادداشتی را در کیفش بگذارید و از یک رفتار بدش شکایت کنید.
شکل دادن رفتار با تحسین، باید به طور مداوم استفاده شود تا رضایت شما را از   رفتارهای جدید فرزندتان نشان دهد. یکی دیگر از راه های مؤثر در برطرف کردن رفتارهای آزاردهنده نادیده گرفتن آنهاست. در این روش احساس می کنید که درواقع کاری برای بهبود وضعیت انجام نمی دهید اما بعداً درمی یابید که با نادیده گرفتن، رفتار ناشایست ترک می شود. برخی از والدین، این روش را دوست دارند و می توانند به طور مؤثری از آن استفاده کنند اما برای برخی به علت پایین بودن ظرفیتشان، این روش فقط فشار روانی و تنش را زیاد می کند. اگر شما هم چنین احساسی داشتید از این راه صرفنظر کنید. اگر تصمیم گرفتید که در مورد یک رفتار از روش نادیده گرفتن سنجیده استفاده کنید به هیچ وجه به آن واکنش نشان ندهید. چه زبانی و چه غیرزبانی. وقتی کودک همان رفتار را انجام می دهد با حرکات صورت به او اشاره نکرده، حتی نگاهش نکنید. وانمود کنید که متوجه او نیستید. می توانید اتاق را ترک کنید یا رویتان را به سمت دیگری برگردانید تا وقتی که او به عملش ادامه می دهد شما نیز این روش را ادامه دهید. این خود نوعی توجه است. به او لبخند نزنید. زیرا این عمل او را جسورتر می کند. فقط آن قدر به کارتان مشغول شوید که به نظر آید به هیچ چیز در اطرافتان توجه ندارید.
گاهی می توانید در حضور کودک دیگر، از رفتار مثبت آن کودک ستایش کنید. این کار ممکن است به تقلید کودک شما از کودک خوش اخلاق بینجامد. سعی کنید عصبانی نشوید! زیرا عصبانیت به احساس بدی می انجامد. به علاوه هیچگاه تسلیم نشوید. اگر قبل از ناهار گفتید که خوراکی نمی دهم باید صبر کنی موقع ناهار شود و اگر او گریه و زاری سرداد اصلاً به او اهمیت ندهید و محکم بگویید قبل از غذا خوراکی نمی دهم. هر چند که او سماجت کند. اگر کوتاه بیایید کودک یاد می گیرد که با گریه حرفش را به کرسی بنشاند و دیگر برای حرفهای شما اهمیتی قائل نیست.
همیشه به قولتان عمل کنید. یک کودک مخصوصاً اگر خیلی کوچک باشد به تکمیل نشدن یا به تأخیر افتادن پاداش وعده داده شده بسیار حساس است. کاری را که از عهده انجامش برنمی آیید تعهد نکنید. وقتی قول چیزی را دادید پای آن بایستید. سعی کنید مشکلات فرزندتان را یکی یکی حل کنید نه اینکه همه را یک جا از او بخواهید. مثلاً اول مشکل مسواک زدن و بعد مشکل وقت خوابش را حل کنید. کودک را به تنبیهی که آن را انجام نمی دهید تهدید نکنید. تهدید های پوچ و ناپایدار به رفتارهای نادرستی می انجامد که تثبیت شده و در برابر تغییر مقاوم تر می شوند.
کاری را که از عهده انجامش برنمی آیید تعهد نکنید. وقتی قول چیزی را دادید پای آن بایستید. سعی کنید مشکلات فرزندتان را یکی یکی حل کنید نه اینکه همه را یک جا از او بخواهید.اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمتر لجبازی می‌کنند. نحوه دستور دادن والدین نیز بسیار موثر است. والدینی که بیش از حد امر و نهی می کنند و به خاطر ایجاد نظم و ترتیب افراطی و نیازهای خود از قدرت استفاده می کنند، کشمکش بین خود و کودکان پدید می آورند که زمینه ای برای پیدایش و تشدید رفتار لجبازی فراهم می سازند. اگر والدین زیاد دستور بدهند کودکان خسته می شوند و از انجام دستورات خود داری می کنند. گاه، کودکان برای آن دستور را اجرا نمی کنند چون کسی به آنها یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهند. مثلاٌ کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند.
والدینی که بیش از حد امر و نهی می کنند و به خاطر ایجاد نظم و ترتیب افراطی و نیازهای خود از قدرت استفاده می کنند، کشمکش بین خود و کودکان پدید می آورند که زمینه ای برای پیدایش و تشدید رفتار لجبازی فراهم می سازند. 
در مورد دستوراتی که به کودک می‌دهید، فکر کنید. قوانین را مستقیم و واضح بیان کنید و به آنها در زمینه رعایت این قوانین کمک کنید. با کودک صمیمی ‌شوید و به او توجه کنید. در کنار او بنشینید وبه چشم‌هایش نگاه کنید، نام او را به زبان بیاورید و او را به انجام کار تشویق کنید.کارهایی را که از کودک انتظار دارید به اوبگویید. در خواست‌های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید، مثلا" لیلا موقع خواب است، برو لباس خوابت را بپوش". اگر می‌خواهید کودکتان از انجام کار خاصی خودداری کند باید قبلا یک بار مسئله را به او گفته باشید مثلا"علی روی مبل نپر" یا " روی صندلی بشین وتلویزیون نگاه کن."
به کودکان خود برای همکاری فرصت کافی بدهید. در صورت انجام دستور از او تشکر کنید.اگر می‌خواهید کار جدیدی مثل آماده شدن برای خواب را به کودکتان یاد دهید، یک بار توضیح دهید، پنج دقیقه صبر کنید سپس خواسته خود را یک بار دیگر تکرار کنید.اگر می‌خواهید کودک از انجام کار خاصی خودداری کند، باید از تکرار مرتب آن اجتناب کنید.
دلایل منطقی بیاورید. اگر کودک ظرف پنج دقیقه کار مورد نظر را انجام نداد از دلایل متناسب با موقعیت استفاده کنید. درصورتی‌که کودک باز هم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع مشغول فعالیت خاصی مانند تماشای تلویزیون یا بازی خود بود، فعالیت او را قطع کنید (تلویزیون را خاموش کنید یا اسباب بازی را بردارید) و به کودک در مورد دلیل انجام این کار توضیح دهید. برای مثال "کاری را که از تو خواستم انجام ندادی، به همین دلیل تلویزیون تا ده دقیقه خاموش خواهد بود."
برای حذف یک فعالیت (ندیدن تلویزیون) پنج تا ده دقیقه کافی است. از شکایت، اعتراض و بحث با کودک خودداری کنید
کودک را به فعالیت قبلی باز گردانید. درصورتی ‌که زمان مورد نظر برای اصلاح رفتار کودک به اتمام رسید اجازه فعالیت دوباره را داده یا اسباب بازی را به کودک بدهید.اگر بعد ازشروع دوباره فعالیت یا برگرداندن اسباب بازی ، لجبازی ادامه داشت دلایل منطقی خود را تکرار کنید و به او فرصت طولانی تر بدهید(مثلا بقیه روز) یا از" روش ساکت کردن کودک" استفاده کنید. در صورت لزوم از "روش ساکت کردن یا محروم کردن" استفاده کنید. گاهی اوقات می‌خواهید کودک کار جدیدی را شروع کند درحالی‌که او به راحتی آن را نمی‌پذیرد مثلا می‌خواهید کودک در ساعت معینی بخوابد درحالی‌که دیگر افراد خانواده بیدار هستند. در صورت ادامه مشکل رفتاری کودک، به او توجه نکنید. او را روی صندلی دور از دیگر افراد خانواده بنشانید و به او بگویید" برای دو دقیقه باید ساکت بنشینی" و دیگر به او توجه نکنید.اگر کودک ساکت ننشست از محروم کردن استفاده کنید و به او بگویید چون دو دقیقه ساکت نشستی به همین دلیل تو را از ... محروم می‌کنم. محروم کردن یعنی حذف کردن فعالیت خاصی که در آن زمان کودک انجام می‌دهد (مثلا بازی کردن با اسباب بازی یا تماشای تلویزیون). او را به یک اتاق دیگر (غیر از اتاق خودش ) بفرستید و با در نظر گرفتن سن کودک، بین سه الی هشت دقیقه اجازه ندهید از اتاق خارج شود. اگر در این مدت کودک ناراحت یا عصبانی شد به او توجهی نکنید و در صورتی که از اتاق خارج شد او را به اتاق برگردانید. درصورتی‌ که بعد از اتمام زمان مورد نظر کودک دستورات شما را انجام داد، او را تشویق کنید. در صورت سرپیچی او از روش "ساکت کردن یا محروم کردن" استفاده کنید و تا زمانی که کودک شما به رفتار جدید عمل نکرده است، روش‌های قبلی را تکرار کنید.
برای آنکه کودک مستقل شود به او حق انتخاب دهید. لازم نیست تمام قوانین و دستورات را برای کودک توضیح دهید. زیرا منجر به بحث کردن کودک با شما خواهد بود.با کودک صمیمی‌ باشید، به او توجه کنید و به طور مستقیم و آشکار از او درخواست کنید.
زمانیکه کودک لجبازی می‌کند، سریع عکس العمل نشان دهید.
از راهکارهای مختلف مانند ارایه دلایل منطقی و روش " ساکت کردن و محروم کردن" استفاده کنید.
منبع : تبیان
ویرایش و تلخیص:برگزیده ها

مقالات لجبازی کودکان , لجبازی در کودکان زیر دو سال