اندازه گیری تراکم استخوان - تفسیر تست تراکم استخوان

اندازه گیری تراکم استخوان

برای انکه اولین علائم استئوپروز در رادیوگرافی ساده استخوان ظاهر شود باید بیش از ۳۰% توده استخوان از بین رفته باشد و از اینرو برای سنجش تراکم استخوان رادیوگرافی روش مناسبی نیست چراکه کاهش سی در صدی توده استخوان با افزایش قابل ملاحظه ریسک شکستگی همراه می باشد.

تراکم استخوان

برای اندازه گیری مستقیم تراکم استخوان تکنیکهای مختلفی ابداع شده اند که عمدتا به دو بخش DeXA,ULTRASOUND تقسیم می شوند. از بین انها با توجه به فاکتورهای دقت و تکرار پذیری نتایج بدست امده است. روش جذب اشعهX با دو سطح انرزی یا به اصطلاح DEXA بعنوانGOLD standard شناخته شده است.

● BMD چیست؟

BMD میزان تراکم ماده معد نی استخوان (BONE MINERAL DENSITY) است BMD هر ناحیه بر حسب گرم بر سانتی مترمربع توسط دستگاههای سنجش تراکم استخوان اندازه گیری می شود. BMD یک فرد به تنهایی معنی خاصی ندارد بلکه می بایست نسبت به مقدار BMD جمعیت رفرانس مقایسه گردد. در این خصوص مقدارBMD میتواند با میانگین مقدار حداکثر BMD در یک جوان بالغ سالم با همان جنس و نزاد مقایسه گردد (T Score) یا با میانگین مقدار BMD یا فرد هم سن و هم نزاد خودش مقایسه شود(Z Score) جمعیت رفرانس بدین صورت بدست می اید که معمولا شرکتهای سازنده دستگاههای دانسیتو متری تغدادی از افراد سالم مابین ۲۰ تا ۸۰ سال را که دارای هیچگونه بیماری نبوده را انتخاب نموده و BMD انها را اندازه گرفته و در هر دهه سنی میانگین BMD را بدست اوزده و بعنوان BMD نرمال مربوطه به ان دهه سنی منظور می کنند و BMD جمعیت رفرانس را بدست می اودند. سپس با کمک محاسبات ریاضی BMD اندازه گیری شده یک فرد را با BMD جمعیت رفرانس مقایسه میکنند. که در این میان دهه سنی ۲۰ تا ۲۸ سال از اهمیت بسزایی برخوردار است و به ان YOUNG reference می گویند. این مقایسه بر مبنای انحراف معیارSD (Standard deviation) صورت می گردد. SD معیاری برای تشخیص این امر است که یک فرد تا چه حد از تراکم استخوان نرمال( یا همان Young reference ) دور یا نزدیک می باشد.معمولا کاهش ۱۰ در صدی BMD نسبت به BMD یک جوان بالغ معادل با یک SD است.

در سال ۱۹۹۴ سازمان بهداشت جهانی(WHO) اطلاعات سراسر دنیا در رابطه با سنجش تراکم استخوان و ریسک شکستگی را در خانمهای یائسه مورد مطالعه قرار داد. قبل از این گزارش بسیاری از مراکز سنجش تراکم استخوان نتایج مقایسه BMD بیمار را باBMD گروههای کنترل همسن بیمار گزارش می کردن د که به ان Z SCORE می گویند. ولی (WHO) جدوت ذیل را برای تشخیص استئوپروز پیشنهاد نمود که بر مبنای مقایسه مقدار BMD فرد با مقدار حداکثرBMD یک جوان بالغ سالم صورت می گیرد که انرا T SCOREمی نامند. طبق پیشنهاد WHO میزان تراکم( یا پوکی استخوان) بصورت زیر طبقه بندی می شود:

▪ NORMAL: T SCOR> ۱

▪ STEOPENIA: ۲.۵

▪ STEOPOROSIS: T SCORE< ۲.۵

● ارزیابی ریسک شکستگی

با کاهش هر یک واحد انحراف معیار SD (Standard deviation) در دانسیته استخوان ریسک شکستگی تقریبا دو برابر می شود بنابر این شخصی که مبتلا به استئوپروز می باشد ریسک شکستگی حدود ۴ الی ۵ برابر است. اگر این فرد سابقه شکستگی داشته باشد شانس شکستگی ضریب دوخواهد گرفت یعنی به حدود ۸ الی ۱۰ برابر می رسد.

● انتخاب محل برای دانسیتومتری:

انتخاب مناسب ترین محل برای دانسیتومتری به علت درخواست و سن بیمار بستگی دارد و بر حسب مورد میتوان دانسیته یک یا چند محل را اندازه گیری کرد. اتچه امروزه متداول است اندازه گیری BMD ستون فقرات (L۲ L۴)و استخوان فمور می باشد. البته در افراد مسن بدلیل ایجاد استئوارتریت ووجود استئوفیتها در ستون فقرات بیش از مقدار واقعی اندازه گیری میشود به همین دلیل بهترین محل برای انجام دانسیتومتری ناحیه HIP می باشد. ازاینرو هنگام بززسی گزارشات دانسیتومتری چنانچه در افراد مسن تفاوت T SCORE بین ناحیه (L۲ L۴) و HIP بیشتر از یک SD باشد ممکن است بدلیل وجود استئوارتریت یا علل گوناگون دیگر باشد که در تفسیر BMD بایستی به انها توجه داشت.

تهیه و تالیف: دکتر پریسا دولتشاهی

متخصص بیماریهای داخلی و عضو هیات علمی
منبع : آفتاب