خواص گزنه - عصاره گزنه
گزنه urtica
گیاهی پایا، دوپایه، علفی، سبز ، ایستاده دارای کرکهای گزنده که ارتفاع آن به 120ـ50 سانتیمتر می‌رسد ساقۀ متعدد راست، کمی زاویه‌دار، چهار پهلو و تقریباً ضخیم، ساده و یا خیلی کم منشعب، پوشیده از کرکهای گزنده است. برگها دمبرگدار، سبز روشن در دو سطح پوشیده از کرک گزنده، گل تک جنس، بسیار ریز، سبز خام و مجتمع در توده‌های کوچک کروی می‌باشد .
اندام داروئی: برگها بخش داروئی این گیاه را تشکیل می‌دهند.
زمان جمع‌آوری: بهترین زمان برداشت و جمع‌آوری برگهای این گیاه از اردیبهشت‌ماه تا شهریورماه می‌باشد .
دامنۀ انتشار: انتشار عمومی گیاه گزنه در نقاط مرطوب ایران، خصوصاً نواحی شمالی، غربی و مرکزی مانند اصفهان، شاهرود، بسطام، کوه کاشان و ارتفاعات 3000 متری است .
مواد متشکله: در برگ گزنه ، کلروفیل، کاروتن، گزانتوفیل، لوکوآنتوسیانیدین، فلاون، فلاونول به میزان کمتری از لوکوآنتوسیانیدین در این گیاه است . تری‌ترپن‌ها، استرول‌ها شامل بتاسیتوسترول در گیاه موجود است .
اسید فرمیک نیز در برگ گزنه وجود دارد . برگهای تازه گزنه حاوی سکرتین می‌باشد، همین‌طور دارای 5/1 درصد کلروفیل خالص است. برگ خشک گزنه 5/7% کلروفیل دارد. مواد فنلی نیز در این گیاه وجود دارد که شامل کافئیک اسید، فرولیک اسید، سیناپیک اسید، اسکولتین و کافئوئیل مالیک اسید و کلروژنیک اسید می‌باشد. تانن، موسیلاژ و نوعی گلیکوزید با اثر قرمزکنندگی پوست و مادۀ رنگی به نام اورتی‌سین (Urticin) و همچنین آلکالوئید اسکوپولتین (Scopoletin) نیز در گزنه موجود است. تری‌گلیسرید، دی‌گلیسرید و فسفولیپیدهای مختلفی از این گیاه جدا شده است . سیتوکین‌های عمده گزنه شامل زآتین، زآتین نوکلئوتید، ایزوپنتیل آدنین، ایزوپنتیل آدنوزین، ایزوپنتیل آدنین نوکلئوتید و دی‌هیدروزآتین می‌باشد . همچنین ترکیبات ایندولی همراه با هیستامین و 5 ـ هیدروکسی ترپیتامین و اسیدها ئی از جمله آسکوربیک اسید، سالیسینیک اسید و هورمون‌های گیاهی و اسیدها ی آمینه ضروری نیز جز ترکیبات گزنه است. در برگهای تازۀ گزنه عناصری مانند ازت، گوگرد، فسفر، پتاسیم، منیزیوم، کلسیم و عناصر نادر مانند آهن، روی، مولیبدن و مس موجود است.
خواص درمانی گیاه گزنه : گزنه به صورت خوراکی بعنوان مدر، پائین آورندۀ قند و اسید اوریک و به صورت موضعی در درمان برخی از بیماریهای پوست و مو از جمله اگزما، بیماریهای التهابی و حتی در درمان ریزش مو ، مورد استفاده قرار می‌گیرد .
موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته از گزنه بعنوان مدر، ضد التهاب و مقوی قوه باه مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور سنتی گزنه تصفیه‌کنندۀ خون (blood purifier)، مدر (diuretic)، متوقف کنندۀ خون ریزی (Styptic) و تونیک محرک در نظر گرفته شده است و برای درمان اسهال دیسانتری و بیماریهای مزمن کولون و بثورات مزمن پوستی به کار رفته است.
آثار فارماکولوژیکی: ترکیبات فنلی موجود در گزنه که شامل کافئیک اسید، فرولیک اسید، سیناپیک اسید (Sinapic acid) فیستین (Fisetin) و میرستین می‌باشد. بر روی باکتری‌هائی مثل اشریشیاکلی، پروتئوس ولگاریس، کلبسیلا و پسودوموناس اثر دارد و عصارۀ این گاه بر روی سالمونلا و پروتئوس مقاوم به آنتی‌بیوتیک مؤثر است. همچنین باعث وقفه در رشد چندین مخمر، کپک و قارچ و باکتری شده است . اثرات ضد قارچی بعضی از ترکیبات موجود در گزنه نیز تأیید شده است . گزنه دارای اثر مدری است و اثر دیورتیک این گیاه با افزایش دفع کلر و اوره همراه است و ثابت شده است مصرف 14 روزۀ این گیاه موجب کاهش وزن بدن و کاهش فشار سیستولیک می‌گردد .
برگ گزنه ، منجر به کاهش التهاب می‌گردد. ریشه گزنه پرولیفراسیون سلولی در بافت هایپرپلاستیک خوش‌خیم پروستات و فعالیت اتصالی گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی را مهار می‌کند. در شرایط in-vitro عصاره قلیایی آبی برگ گزنه فعالیت ضد باکتری نشان داده است. این عصاره رشد استافیلوکوک‌ها را در غلظت 500 و اسپوروزا را در غلظت 5/62 کاهش می‌دهد.
مقادیر LD50برای دم‌کردۀ برگ گزنه و جوشاندۀ برگ گزنه که به صورت داخل وریدی به موش‌ها تزریق گردید به ترتیب 1.92 g/kgو 1.72 g/kgبود. LD50در آزمایشات مزمن در رت‌هائی که به آنها از طریق گاواژ، دم‌کردۀ برگ گزنه داده شد برابر با 1.31 g/kgبود .
منبع :
شرکت گل قطره توس
golghatrehtoos.com
اندام داروئی: برگها بخش داروئی این گیاه را تشکیل می‌دهند.
زمان جمع‌آوری: بهترین زمان برداشت و جمع‌آوری برگهای این گیاه از اردیبهشت‌ماه تا شهریورماه می‌باشد .
دامنۀ انتشار: انتشار عمومی گیاه گزنه در نقاط مرطوب ایران، خصوصاً نواحی شمالی، غربی و مرکزی مانند اصفهان، شاهرود، بسطام، کوه کاشان و ارتفاعات 3000 متری است .
مواد متشکله: در برگ گزنه ، کلروفیل، کاروتن، گزانتوفیل، لوکوآنتوسیانیدین، فلاون، فلاونول به میزان کمتری از لوکوآنتوسیانیدین در این گیاه است . تری‌ترپن‌ها، استرول‌ها شامل بتاسیتوسترول در گیاه موجود است .
اسید فرمیک نیز در برگ گزنه وجود دارد . برگهای تازه گزنه حاوی سکرتین می‌باشد، همین‌طور دارای 5/1 درصد کلروفیل خالص است. برگ خشک گزنه 5/7% کلروفیل دارد. مواد فنلی نیز در این گیاه وجود دارد که شامل کافئیک اسید، فرولیک اسید، سیناپیک اسید، اسکولتین و کافئوئیل مالیک اسید و کلروژنیک اسید می‌باشد. تانن، موسیلاژ و نوعی گلیکوزید با اثر قرمزکنندگی پوست و مادۀ رنگی به نام اورتی‌سین (Urticin) و همچنین آلکالوئید اسکوپولتین (Scopoletin) نیز در گزنه موجود است. تری‌گلیسرید، دی‌گلیسرید و فسفولیپیدهای مختلفی از این گیاه جدا شده است . سیتوکین‌های عمده گزنه شامل زآتین، زآتین نوکلئوتید، ایزوپنتیل آدنین، ایزوپنتیل آدنوزین، ایزوپنتیل آدنین نوکلئوتید و دی‌هیدروزآتین می‌باشد . همچنین ترکیبات ایندولی همراه با هیستامین و 5 ـ هیدروکسی ترپیتامین و اسیدها ئی از جمله آسکوربیک اسید، سالیسینیک اسید و هورمون‌های گیاهی و اسیدها ی آمینه ضروری نیز جز ترکیبات گزنه است. در برگهای تازۀ گزنه عناصری مانند ازت، گوگرد، فسفر، پتاسیم، منیزیوم، کلسیم و عناصر نادر مانند آهن، روی، مولیبدن و مس موجود است.
خواص درمانی گیاه گزنه : گزنه به صورت خوراکی بعنوان مدر، پائین آورندۀ قند و اسید اوریک و به صورت موضعی در درمان برخی از بیماریهای پوست و مو از جمله اگزما، بیماریهای التهابی و حتی در درمان ریزش مو ، مورد استفاده قرار می‌گیرد .
موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته از گزنه بعنوان مدر، ضد التهاب و مقوی قوه باه مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور سنتی گزنه تصفیه‌کنندۀ خون (blood purifier)، مدر (diuretic)، متوقف کنندۀ خون ریزی (Styptic) و تونیک محرک در نظر گرفته شده است و برای درمان اسهال دیسانتری و بیماریهای مزمن کولون و بثورات مزمن پوستی به کار رفته است.
آثار فارماکولوژیکی: ترکیبات فنلی موجود در گزنه که شامل کافئیک اسید، فرولیک اسید، سیناپیک اسید (Sinapic acid) فیستین (Fisetin) و میرستین می‌باشد. بر روی باکتری‌هائی مثل اشریشیاکلی، پروتئوس ولگاریس، کلبسیلا و پسودوموناس اثر دارد و عصارۀ این گاه بر روی سالمونلا و پروتئوس مقاوم به آنتی‌بیوتیک مؤثر است. همچنین باعث وقفه در رشد چندین مخمر، کپک و قارچ و باکتری شده است . اثرات ضد قارچی بعضی از ترکیبات موجود در گزنه نیز تأیید شده است . گزنه دارای اثر مدری است و اثر دیورتیک این گیاه با افزایش دفع کلر و اوره همراه است و ثابت شده است مصرف 14 روزۀ این گیاه موجب کاهش وزن بدن و کاهش فشار سیستولیک می‌گردد .
برگ گزنه ، منجر به کاهش التهاب می‌گردد. ریشه گزنه پرولیفراسیون سلولی در بافت هایپرپلاستیک خوش‌خیم پروستات و فعالیت اتصالی گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی را مهار می‌کند. در شرایط in-vitro عصاره قلیایی آبی برگ گزنه فعالیت ضد باکتری نشان داده است. این عصاره رشد استافیلوکوک‌ها را در غلظت 500 و اسپوروزا را در غلظت 5/62 کاهش می‌دهد.
مقادیر LD50برای دم‌کردۀ برگ گزنه و جوشاندۀ برگ گزنه که به صورت داخل وریدی به موش‌ها تزریق گردید به ترتیب 1.92 g/kgو 1.72 g/kgبود. LD50در آزمایشات مزمن در رت‌هائی که به آنها از طریق گاواژ، دم‌کردۀ برگ گزنه داده شد برابر با 1.31 g/kgبود .
منبع :
شرکت گل قطره توس
golghatrehtoos.com
فواید عصاره گزنه , اثر گزنه بر اسید اوریک