ابیانه روستایی کهنسال با چهره ای گلگون - داشتن چهره ای گلگون
ابیانه روستایی کهنسال با چهره ای گلگون و سبک معماری اصیل به فرم مکعب در ترکیب احجام ، کوچه های تودر توی بی انتها ، خانه های چند طبقه با مصالح سنتی ، پنجره های مشبک چوبی نفیس ، درب های منبت کاری شده و ایوان های زیبا ، مساجد ، زیارت ، آتشکده ، قلعه ها و معبد در دل کوه و مردمانی به اصالت تاریخ این سرزمین با گویش پهلوی و لباسهای محلی و ... . این ها همه بی اختیار انگشت تحیّر بر لبانت می نشاند ، تو هم با دیگران هم عقیده می شوی و ابیانه را موزه ایران باستان می نامی .
وجه تسمیه
عده ای از اهالی اظهار کردند که ابیانه در واقع آب یانه بوده است و عده ای که قصد داشتند در محل فعلی ابیانه مسکن گزینند، از طرف غرب آمده اند و از پشت کوه ها افرادی را به آن طرف فرستادند تا ببینند آب هست یا نه؛ به همین دلیل این منطقه را ابیانه نامیده اند.در زبان محلی به ابیانه " ویونا " می گویند. " وی " به معنای بید و " ویانه " به معنای بیدستان است ( ابیانه در گذشته بیدستان بوده است ). به اظهار برخی " ویانه " در طول زمان به "اویانه " و " ابیانه " تحریف شده است. ابیانه ای وقتی بخواهد بگوید "ابیانه ای هستم " می گوید " ویون جی ما : ما ویون جی هستیم ".
مذهب و زبان مردم ابیانه مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستند.
قدمت این روستا و وجود برخی آداب و رسوم کهن در بین مردمان آن باعث شده که برخی عنوان کنند اهالی این روستا هنوز به برخی آداب و رسوم و اعتقادات قبل از اسلام و دین زرتشت پای بند هستند.گویش محلی ابیانه را پهلوی اشکانی عنوان می کنند
مشخصات اقتصادیه ابیانه عمدتاٌ مبتنی بر کشاورزی، باغداری و دامداری بوده است. و در حال حاضر نیز اکثریت افراد آن در این سه بخش فعالیت دارند. کشاورزی ابیانه از نوع کشت آبی است و آب مورد نیاز از قناب و چشمه تأمین می شود.در گذشته تجارت نیز بین ابیانه ای ها رونق داشته است. اهالی عنوان می کنند که پدر بزرگ ها و نیاکانشان حتی با شهرهایی چون دزفول، اندیمشک، شوش واراک روابط تجاری و بازرگانی داشته اند و برای معامله سیب به این شهرها برده و گندم می آوردند. در زمان سلجوقیان و صفویان ارتباط تجاری ابیانه بیشتر با اصفهان بوده است
موقعیت جغرافیایی
روستای ابیانه در دره ای معتدل و خشک در 40 کلیومتری شمال غرب نطنز، و 20 کیلومتری غرب جاده آسفالته نطنز و کاشان و 80 کیلومتری جنوب غرب کاشان قرار دارد. رودخانه برز رود از جنوب آبادی می گذرد. منطقه ای که دره ابیانه در مرکز آن قرار دارد حوضه آبریز را در بر می گیرد که بین′27،30 درجه الی ′37، 30 درجه عرض شمالی و ′30، 51 درجه تا ′37، 51 درجه طول شرقی واقع شده است.
از نظر تقسیمات کشوری، ابیانه دهی از دهستان برز رود، بخش حومه، شهرستان نطنز، استان اصفهان است، که در طول جغرافیایی ′36 ،33 درجه، با ارتفاع 2220 متر از سطح دریا قرار دارد. در 20 کیلومتری جاده آسفالته کاشان به نطنز، جاده ای فرعی به طرف غرب کشیده شده است، که این جاده فرعی در مسیر دره ابیانه به طرف غرب است. در این مسیر ابتدا باید از روستاهای هنجن، یارند، کمجان، برز و طره گذشت و در انتهای دره، در بی بست به روستای ابیانه رسید.
اقلیم دره ابیانه، ترکیبی از آب و هوای مدیترانه ای است. در این منطقه اساساً بارندگی در فصل زمستان انجام می گیرد و اغلب به صورت ریزش برف است. بر روی دامنه کوه های مرتفع، برف تا فصل بهار نیز دوام می آورد ولی در تابستان هیچ بارشی صورت نمی گیردک منطقه ای که روستای ابیانه در مرکز آن قرار دارد حوضه آبریز برز رود را در بر می گیرد و شرایط آب و هوایی آن خشک و نیمه خشک است.
ابیانه به موازات خط الرأس کوه قلعه در شیب نسبتاً تندی قرار گرفته است، جعت خط الرأس ها ، با جهت دره موازی است و در نهایت بر مسیر کاشان و نطنز عمود می شود. در روبروی همین کوه در دامه کوه دو میلون، قلعه " پله هامانه " قرار دارد و بین این دو، سطحی نسبتاً هموار شامل منطقه " پبا " ، رودخانه خشک، باغزارها ومحله مسکونی " یوسمان" قرار گرفته است.
در حد واسط قله های مرتفع و کوه های سر به فلک کشیده، دره ابیانه قرار دارد که در این دره روستاهای ابیانه، طره، برز، کمجان و هنجن جای گرفته اند.
روستای ابیانه در دامنه شاخه هایی از کوه کرکس، از رشته کوه های مرکزی ایران قرار گرفته است. از نظر شکل و ساختمان، دره ابیانه منطقه ای چین خورده با رشته کوه های متعدد است، که عموماً از جنوب غرب به شمال غرب کشیده شده. ابیانه روستایی کوهستانی و ییلاقی است که چهار جهت آن را کو ه ها فرا گرفته اند.
,